Coronavirus: wat moeten we doen als....
De kerkelijke FAQ's rond sacramenten, uitvaarten en bijeenkomsten
Nieuws - gepubliceerd: vrijdag, 13 maart 2020 - 1418 woorden
Voor de bisschoppenvergadering van 10 maart zijn antwoorden voorbereid op veelgestelde vragen rond het omgaan met de crisis die door het Coronavirus is ontstaan. Deze tekst is daarna bijgewerkt en (met een paar kleine aanpassingen en uitbreidingen) publiceren we die hier in de laatste versie van dit document.
I. SACRAMENTEN
1. Hoe moet worden omgegaan met het gebruik van water bij het sacrament van het doopsel?
- Gebruik vers, schoon water en giet dat in een schoongemaakte kan, droog het hoofd van de dopeling af met een schone handdoek, die eenmalig gebruikt en daarna gewassen wordt. Was als bedienaar van het doopsel vóór en na de doopbediening de handen. Het gezegende doopwater dient nadien in het sacrarium (meestal aanwezig in de sacristie) te worden gegoten.
2. Hoe moet worden omgegaan met zalving bij doopsel, vormsel, sacrament van de zieken?
Algemeen advies/richtlijn:
- Was als bedienaar vóór en na de zalving de handen.
- Wanneer direct lichamelijk contact bij de zalving vermeden moet worden, kan gebruik worden gemaakt van een zgn.'virgula' (staafje). Wanneer gekozen wordt voor een wattenstaafje, dan dient dit staafje nadien te worden verbrand, aangezien de Heilige Oliën nooit als wegwerpmateriaal kunnen worden beschouwd.
Bij het sacrament van de zieken moet onderscheid gemaakt worden tussen mensen die in algemene zin ernstig ziek zijn én degenen die met het coronavirus zijn besmet:
- Bij mensen die in algemene zin ernstig ziek zijn: zie algemeen advies/richtlijn
- Bij mensen die met het coronavirus zijn besmet en die in een ziekenhuis zijn opgenomen, vraag naar de richtlijnen van de instelling.
3. Welke maatregelen zijn van belang voor de viering van de Eucharistie?
- Neem de maatregelen van de bisschoppen en de rijksoverheid in acht (zie hiervoor een vorig bericht op deze website).
- Het communiceren op de hand geldt ook in kleine kring, zoals in religieuze communiteiten en wanneer de H. Communie thuis wordt uitgereikt.
- Als door de omstandigheden de communie wordt verlangd, maar niet ontvangen kan worden, kan met de desbetreffende persoon gesproken worden over de geestelijke communie, die zonder sacramentele nuttiging een innige vereniging met Christus bewerkt.
- Indien het niet mogelijk is een eucharistieviering bij te wonen, adviseer gelovigen gebruik te maken van de mogelijkheden die radio, TV en internet bieden (bv. Radio Maria met dagelijkse Eucharistievieringen om 9.00 uur en 19.00 uur en in het weekend op zaterdag om 9.30 uur en op zondag om 10.00 uur, Eucharistieviering op zondag door KRO om 10.00 uur, Katholiekleven.nl).
- De gelovigen zijn zolang de maatregelen van de bisschoppen van kracht zijn, gedispenseerd in de verplichting om op zondagen en verplichte feestdagen de heilige Mis bij te wonen.
- Waar publieke liturgische zondagsvieringen niet kunnen plaatsvinden, kunnen priesters privé of met hun teamleden op zondag in besloten kring de Eucharistie vieren. Zo wordt de kracht van het plaatsvervangend gebed getoond.
- De priesters worden bijzonder uitgenodigd om juist in deze bedreigende situatie dagelijks de heilige Mis te vieren en dat ook te doen voor de slachtoffers, de verzorgenden, de burgerlijk verantwoordelijken en om een spoeidg einde van de corona-epidemie.
- De handwassing tijdens de eucharistieviering moet gebeuren met schoon water, eventueel zeep. Nadien worden de handen afgedroogd met een schone handdoek, die eenmalig gebruikt en daarna gewassen wordt. Het wordt aanbevolen de handwassing te herhalen na het communie-uitreiken.
- Zorg voor een telkens (bij elke viering) schoongewassen kelkdoekje.
- Het drinken uit de kelk is in deze situatie voorbehouden aan de hoofdcelebrant. Bij concelebratie communiceren de concelebrerende priesters (omdat dit wezenlijk bij het opdragen van het Misoffer hoort) onder beide gedaanten door indoping ('per intinctionem') van de heilige hostie. Een assisterende diaken kan de communie eveneens onder beide gedaanten ontvangen door indoping. De kelk wordt alleen door de hoofdcelebrant gepurificeerd.
- Bij de woord- en communieviering wordt de communie uitgereikt (in de hand) alleen door de persoon die de viering leidt (vgl. de bepalingen voor de Eucharistieviering).
- Mocht de uitreiking van de H. Communie door alleen de celebrant ondoenlijk zijn, dan kan een medepriester, diaken of andere bedienaar assisteren, mits zij direct voor en na de uitreiking zorgvuldig hun handen wassen en ontsmetten met desinfecterende handgel.
4. Viering van het sacrament van Boete en verzoening (de Biecht)
Het canoniek recht verplicht niet meer tot de paasbiecht. Het kerkelijk wetboek geeft de verplichting tenminste eenmaal per jaar de ernstige zonden getrouw te belijden (c. 989) en de heilige communie te ontvangen (c. 920). Een gerechtvaardigde reden kan maken dat aan die verplichting niet in de paastijd maar in een andere tijd wordt voldaan.
Generale absolutie
Het kan zijn dat nabijheid van de biechteling niet verantwoord is door de Coronacrisis. In een grotere afgesloten ruimte kan mogelijk wel voldoende afstand worden bewaard. Bij dreigend stervensgevaar kunnen de priesters op geldige wijze de generale absolutie geven als de penitent berouw heeft en het voornemen heeft - mocht de penitent herstellen - op een later tijdstip tenminste alle ernstige zonden afzonderlijk te belijden en de biecht niet tijdig gehoord kan worden.
Verlangen naar de biecht
Verder kan ook worden gewezen op het zondendelgend karakter van boetedoening en van het verlangen naar het sacrament (Votum sacramenti). Dit zou kunnen worden vergeleken met de geestelijke communie. Wie eigenlijk verlangt te biechten en de zonden te belijden maar dit nu niet kan, kan zich de zonden te binnen brengen, God vergeving vragen (bijv. door een oefening van berouw of de schuldbelijdenis van de Mis of een ander vergelijkbaar gebed) en zich voornemen om het sacrament van de biecht te ontvangen zodra dat mogelijk is; Die persoon ontvangt Gods vergeving door zijn velrangen naar de sacramentele genade.
Op afstand
Pikant is dat de Jezuïeten vroeger hebben gehouden (tot 1586) dat een biecht op afstand (toen nog met belijdenis door het overbrengen van een brief) geldig kon zijn. In 1602 en 1603 heeft het H. Officie die mening als "verkeerd, lichtvaardig en aanstootgevend" gelabeld (Denz. 1994-1995); daarmee werd het biechten op afstand in alle omstandigheden en in alle gevallen verboden, al werd de leer niet absoluut veroordeeld als in strijd met het geloof. Nu is er voor het eerst een Jezuïet paus, dus wie weet... Voorlopig is het dus: de absolutie wordt gegeven in tegenwoordigheid van de penitent.
II. Op welke manier vinden collectes plaats?
- In plaats van het doorgeven van collecteschalen verdient het aanbeveling om collectes voorlopig bij de uitgang van de kerk te houden. Dit betekent dat collectanten aan het einde van de viering bij de deur van de kerk met een collecteschaal staan. Nadien dienen de collectanten zorgvuldig hun handen te wassen.
III. Uitvaarten
Het Corona-virus (COVID-19) heeft ook gevolgen voor de kerkelijke uitvaart.
De bisschoppen bepalen in aansluiting bij het advies van de uitvaartbranche op 16 maart jl. dat kerkelijke uitvaarten ‘in kleine kring en sober’ moeten zijn. Dat betekent dat dringend wordt geadviseerd liturgische plechtigheden in kerken, crematoria en begraafplaatsen alleen te laten bijwonen door familieleden in de eerste graad en aanverwanten (ouders, kinderen, ouders van de partner en de partner van de kinderen). Voor rouwbezoek en condoleances geldt hetzelfde advies.
Tevens wordt geadviseerd om uitvaarten telefonisch te bespreken en gemaakte afspraken per e-mail te bevestigen.
Dit betekent dat de liturgie vanaf nu een kort moment van bezinning en gebed is, mogelijk in de kerk maar wellicht ook alleen nog direct voorafgaand aan de teraardebestelling of de crematie. Viering van de H. Eucharistie of communie-uitreiken is niet mogelijk, bij voorkeur duurt de viering niet langer dan 20 minuten. Er zal geen zang of muziek zijn.
Wanneer de situatie weer genormaliseerd is kan eventueel een volwaardige herdenkingsdienst voor de overledene gehouden worden.
IV. PASTORALE CONTACTEN
1. Hoe kunnen pastorale contacten met de gelovigen worden onderhouden bij verdere verspreiding van het virus?
- Maak optimaal gebruik van communicatiemiddelen (telefoon, e-mail, facetime, skype, whatsapp, messenger e.a.).
- Houd gepaste afstand van mensen die verkouden zijn/hoesten.
Dit geldt ook bij het sacrament van boete en verzoening, zowel wanneer de biecht plaatsvindt in een biechtstoel alsook elders. - Als het mensen betreft die thuis of in het ziekenhuis, in quarantaine of isolatie, zijn, vraag advies aan de huisarts of naar de richtlijnen van de instelling.
III. VERGADERINGEN/BIJEENKOMSTEN
1. Kunnen geplande vergaderingen en bijeenkomsten van besturen, pastorale team, catechese-groepen, parochiekern-commissies, koorrepetities e.a. voortgang vinden?
- Het houden van samenkomsten in grotere groepen wordt sterk ontraden. Zie verder de nieuwste richtlijnen van de bisschoppen.
IV. VOORZIENINGEN
1. Welke voorzieningen moeten we treffen in de kerk, pastorie, sacristie, secretariaatsruimte, vergaderzaal, toiletten?
- Zorg dat de kerk en de andere genoemde ruimten regelmatig geventileerd en goed schoon gemaakt worden.
- Zorg voor desinfecterende handgel, vloeibare handzeep, papieren handdoeken e.d.
- Verwijder handdoeken waaraan ieder zijn/haar handen kan afdrogen.
