Proficiat, heilige Vader! - Paus Franciscus is jarig
Zondag Gaudete - 'Verheugt U'
Zondag 17 december viert paus Franciscus zijn 87e verjaardag. Van harte feliciteren we hem met deze dag en wensen hem Gods zegen toe met de kracht en het onderscheidingsvermogen, die gaven zijn van de heilige Geest. De verjaardag van de paus valt dit jaar precies op zondag "Gaudete", wat "Verheugt U" betekent. Die vreugde om Christus die Komende is, wens ik de paus - temidden van alle moeilijkheden van kerk en wereld - van harte toe.
Gouden roos
Op 8 december schonk paus Franciscus de gouden roos aan de beeltenis van de "Salus Populi Romani", de icoon van Maria, heil van het volk van Rome, die in de basiliek van Santa Maria Maggiore wordt vereerd, het kerkgebouw dat de paus bezoekt voor iedere buitenlandse reis en bij andere gelegenheden. Afgelopen week kwam ook naar buiten dat de paus graag dicht bij deze icoon wil worden begraven.
Gebed voor de paus
Dit alles maakt tegelijk duidelijk dat de paus, zoals te begrijpen is, stil staat bij zijn eigen overlijden. Hij heeft dit jaar verschillende ziekenhuisopnames en behandelingen ondergaan en nog steeds is zijn stem niet helemaal hersteld van de laatste ziekteperiode.
De paus vraagt bij iedere gelegenheid, zoals bij de wekelijkse audiëntie of het zondagse Angelus, om voor hem te willen bidden en daar willen we natuurlijk graag gehoor aan geven.
De kerk is er voor allen
Misschien is het belangrijkste kenmerk van dit pontificaat wel dat paus Franciscus duidelijk wil maken dat de Kerk en het katholieke geloof er voor iedereen zijn, niemand uitgezonderd; en dat we niet met de vinger naar elkaar moeten wijzen maar ons moeten realiseren dat we allemaal zwakke mensen zijn die leven van de genade en op weg zijn, dat onze levensweg een pelgrimstocht is die we met vallen en opstaan gaan.
De weg is voor allen...
De paus beklemtoonde dit "voor allen" ("Para todos") tijdens de Wereldjongerendagen in Lissabon. Hij lichtte dat op de terugweg naar Rome in een persconferentie toe: de kerk is er voor iedereen en wil een verwelkomende moeder zijn en dat moeten we tot uitdrukking brengen. Dat betekent niet dat de katholieke leer veranderd wordt of dat iedereen altijd in een staat is waarin hij of zij de sacramenten kan ontvangen, maar het betekent wel dat we kijken moeten met het begrip dat iedereen - ook wijzelf - geroepen is een weg van groei en bekering te gaan en dat iemand die met een tweestrijd zit in zijn leven en niet de sacramenten kan ontvangen, er wél bij hoort, deel uitmaakt van de gemeenschap. Onze woorden moeten niet uitsluitend en afschrijvend zijn, maar uitnodigend om binnen de gemeenschap van zwakke en zondige medegelovigen stappen naar Christus te zetten.
Alleenstaande moeders
Ook deze week werd dat accent geplaatst in een door de paus goedgekeurd antwoord van het Dicasterie voor de Geloofsleer over alleenstaande moeders die zich niet uitgesloten moeten voelen en ook aan de sacramenten kunnen deelnemen. Net als voor andere gelovigen geeft het sacrament van de biecht toegang tot de sacramenten, ook tot de heilige communie.
Het antwoord roept ook op tot een begripvolle benadering voor alleenstaande moeders die uit armoede hun lichaam verkopen om geld te verdienen. Niet zozeer een veroordeling, maar veeleer begrip en hulp zijn hier op z'n plaats. Het hele antwoord is te lezen op: Letter to His Excellency, the Most Reverend Ramón Alfredo de la Cruz Baldera, Bishop of the Diocese of San Francisco de Macorís (Dominican Republic) Regarding Access to Eucharistic Communion for Single Mothers (13 December 2023) (vatican.va)
Homoseksuele mensen en transgenders
Ook naar homoseksuele mensen en naar transgenders steekt de paus een hand uit. In een antwoord van hetzelfde Dicasterie voor de Geloofsleer is ingegaan op een aantal vragen rond het doopsel. Kan iemand wiens geslacht veranderd is, gedoopt worden? Ook hier geldt dat de kerk een verwelkomende en liefhebbende Moeder wil zijn. Meer dan wat je bent en wat je hebt gedaan, telt dat iedere mens beeld van God is en telt het verlangen om van Christus te zijn en een weg van groei en bekering te gaan. Het hele antwoord is te lezen op: Answers to Several Questions from His Excellency, the Most Reverend José Negri, Bishop of Santo Amaro, Brazil, Regarding Participation in the Sacraments of Baptism and Matrimony by Transgender Persons and Homosexual Persons (3 November 2023) (vatican.va)
Clericalisme en de veroordeling van een kardinaal
Een daarmee samenhangend punt waarop de paus vaker terug komt is dat de geestelijken, clerici, zich niet als een bevoorrechte klasse moeten zien en gedragen. Zij zijn geroepen om te dienen. Dat het tweede Vaticaans concilie spreekt van "sacerdotium ministeriale" (priesterschap als dienstwerk) staat hier niet los van. De paus hecht er dan ook aan dat de wet geldt voor allen. Na een lang proces heeft ook een kardinaal net zo goed als verschillende anderen, voor de Vaticaanse rechtbank een hoge straf gekregen vanwege diens "omgang" met kerkelijke financiële middelen.
Synodaliteit
In deze visie op een uitnodigende Kerk past natuurlijk ook de nadruk op de synodaliteit, waarmee de paus vooral wil aangeven - zo lijkt het - dat hij wenst dat iedereen zich betrokken voelt bij hetgeen in de kerk gebeurt en mededrager van de zending van de kerk, zoals het tweede Vaticaans concilie zo duidelijk heeft onderstreept. De verwijzing naar het begrip "synodaliteit" is, lijkt me, vooral te verstaan als vervolg op de diocesane synode, die onder meer door het concilie van Trente nieuw leven kreeg ingeblazen (vgl. cc. 460-468 CIC).
Na de synodezitting van afgelopen oktober is nu een korte fase van nieuwe consultatie voorzien over vragen die in het slotdocument van die zittingnaar voren worden gebracht. De aanwijzingen daarvoor zijn pas een week vanuit Rome ontvangen. Vanuit de Bisschoppenconferentie wordt momenteel een groep samengesteld die dit consultatie-proces zal leiden.
