Pastoraat bij bekeringen, bij trauma, depressie, autisme
Afgunst sluipt er soms ongemerkt in...
De studiedag voor priesters, diakens, catechisten en pastoraal werkenden was dit keer gewijd aan psychische problematieken die we in het pastoraat tegenkomen. Prof. dr. Hanneke Schaap-Jonker was deze dag de inleider. Tevoren vierden we de Eucharistie en stond ik in de homilie stil bij de evangelielezing van deze dag (Lc. 13, 10-17).
Stolwijk
Het was voor mij een verrassing te ontdekken dat prof. dr. Hanneke Schaap-Jonker een dochter bleek te zijn van ds. Jonker die predikant was in Stolwijk, in de tijd dat ik pastoor in Haastrecht was. We hadden toen met zekere regelmaat contact.
Wie is Hanneke Schaap-Jonker?
Hanneke Schaap-Jonker is psycholoog en theoloog. Zij is rector van het Kennisinstituut Christelijke GGZ, en hoogleraar klinische godsdienstpsychologie aan de Vrije Universiteit van Amsterdam. Zij is redacteur van het Handboek pastoraat bij psychische problemen, waarvan in 2021 de vierde druk verscheen, en auteur van talrijke andere publicaties.
De studiedag
Op een uitstekende en toegankelijke wijze stond prof. Schaap stil bij de vragen waarmee wij in het pastoraat te maken krijgen als het gaat om de begeleiding van nieuwe katholieken en van mensen met depressie, suïcidale gvoelens, autisme. Ik zal hier geen poging doen haar inleiding en antwoorden op de talrijke vragen vanuit de aanwezigen samen te vatten, maar ik wil graag verwijzen naar haar publicaties. Heel belangrijk was voor ons dat zij zo goed de verbinding weet te leggen tussen geloof en theologie, psychologie en begeleiding, waardoor geestelijke gezondheidszorg en geestelijke verzorging en pastoraal goed kunnen samenwerken en elkaar versterken.
En wij?
Natuurlijk moeten we ook reflecteren op de psychische processen in onszelf. In zeker zin deden we een dergelijk reflectie in de homilie die stilstond bij gevoelens van afgunst naar aanleiding van het evangelie van deze dag.
Soms kan afgunst binnensluipen...
MAANDAG IN DE DERTIGSTE WEEK DOOR HET JAAR
Afgunst
Het kan gebeuren
dat wij af en toe snel gegrepen worden
door afgunst.
Soms kan het zijn
dat je zelf niet goed doorhebt
dat zoiets een rol speelt
in je denken, spreken of handelen
als we geneigd zijn negatief
over iemand te denken of te spreken.
Kijken naar...
Het concurreren met elkaar
zit mensen bijna ingebakken.
De kinderen op school willen al winnen,
dat gaat nog maar om een spel.
Volwassen mensen kijken naar elkaar
en willen een grotere auto
en een duurdere vakantie,
naar een bestemming verder weg
dan die van de buurman.
Geef je de credits?
Als we zien dat een ander iets goed kan,
een goed idee heeft,
een uitstekende prestatie levert,
hoge cijfers haalt,
zouden we die ander
willen overtreffen,
vinden veel mensen het moeilijk
om die persoon daar de credits voor te geven.
Ook in gesprekken zijn we geneigd
onze prestaties naar voren te brengen,
te laten merken hoe goed we zijn of iets hebben gedaan
of anderen te overtroeven.
En jaloezie kan maken dat mensen
het niet kunnen hebben als anderen
er een beetje boven uit steken.
Wie boven het “grassroot-level” komt
wordt afgemaaid.
Een Overste ergert zich
Iets dergelijks gebeurt
in het evangelie van vandaag.
Jezus doet iets
wat de overste van de synagoge
niet kan
en waardoor Jezus de aandacht en bewondering
van het volk krijgt.
De overste ergert zich.
Waarom?
Zogenaamd uit eerbied voor de sabbat,
de dag van God
waarop niet gewerkt mag worden.
Rationalisatie
Maar dat is een rationalisatie,
Jezus heeft niet anders gedaan
dan haar de handen opgelegd.
De overste doet alsof de genezing
die Jezus heeft verricht “werken” is,
een op sabbat verboden werk;
hij doet alsof de mensen
allemaal naar Jezus komen
om zich te laten genezen.
En de Overste miskent dus Gods gaven.
Een neergebogen vrouw
In feite is er dus alleen een vrouw aanwezig
in de synagoge
die achttien jaar lang ziek is,
gebonden door de duivel.
Zij kan zich niet oprichten.
Jezus doet niet meer
dan haar de handen opleggen,
wat is daar voor werk aan
en wat is er mooier
dan op de dag van de Heer
bevrijd te worden van de banden van de duivel
en zich op te richten, op te staan?
Beeld van de opstanding
Haar genezing is voor ons een beeld
van de bevrijding uit het kwaad,
een beeld van de opstanding.
Wat past er voor ons beter
bij de dag van de Heer,
dan op te staan, bevrijd van de band van de duivel?
Een schijn van redelijkheid
In feite is er niets redelijks
aan wat de overste zegt.
Hij probeert zijn ergernis
de kleur van redelijkheid te geven.
Ook ons kan dit gemakkelijk overkomen.
Je ergert je aan iets, iets stoort je,
misschien toch een beetje uit afgunst,
maar je probeert het onbewust
met een sausje van redelijkheid te bedekken.
Dat is wat de overste doet
als hij zich stoort,
zogenaamd omdat je niet mag werken op sabbat.
Soms hebben wij misschien ook moeite
om met een ander in contact te komen,
voor een ander open te staan,
en zijn we geneigd die moeite weg te redeneren
door die ander af te schrijven:
hij deugt ook niet, want...
Respect
Maar wij zijn geroepen
om respect te hebben
voor alle gaven van de heilige Geest,
voor alle charismata binnen de Kerk,
ook als dat misschien niet precies onze weg is,
want de Geest werkt op vele manieren.
En als je zonde ziet...
En zelfs als we oprecht zonde in iemand zien,
is het aan ons om te bedenken
dat de Heer juist hen liefheeft, de zondaars,
voor hen gekomen is,
uit liefde, nederige liefde,
kiezend om de kleinste te zijn.
Het goede zien en waarderen
Waar we nederig denken,
gekozen hebben voor de kleine weg,
voor het onder-troeven,
in plaats van het meer, het beter en groter,
kunnen we in eenvoud
het goede bij een ander zien en erkennen
en aanvaarden dat wij
mogen groeien in aanvaarding van onszelf,
waar wij merken minder te kunnen,
minder te weten, te bereiken
of althans wanneer we dat van onszelf denken.
Want vaak valt ons oog dan niet
op de mooie gaven die in onszelf verborgen liggen
en zouden we meer oog mogen krijgen
voor de gaven en talenten
die de Heer ons heeft geschonken
en die weer anders zijn
dan die van die persoon
naar wie we misschien soms
met een beetje afgunst kijken.
