Zoeken

Maandag 9 september hield de Raad voor Economische Aangelegenheid (REA) haar jaarlijkse ‘kerken pad’. Dit jaar waren we in Heemskerk.

Op 29 mei was het vijfentwintig jaar geleden dat vicaris dr. André van den Hout de priesterwijding ontving in de Kathedrale basiliek van Sint Bavo, uit handen van mgr. Jozef M. Punt. Dat heugelijke feit werd op deze dag gevierd met een Eucharistieviering en maaltijd in Casa Carmeli in Vogelenzang.

Dinsdag 23 april, feestdag van Sint Joris patroon van de Constantijne Orde, waren we met een afvaardiging vanuit de Nederlandse tak van de Orde aanwezig bij de heilige Mis en de feestelijke bijeenkomst waarin kardinaal Marcello Semeraro bezit nam van zijn ambt als Groot-Prior van de Orde en de investituur plaats vond van 26 nieuwe Ridders en Dames.

Op zaterdag 18 november vond in de Kathedrale basiliek van Sint Bavo in Haarlem de diakenwijding plaats van vier kandidaten, twee voor het permanent diakonaat en twee kandidaten die later ook priester worden gewijd. Het evangelie was uit Johannes 21, 15vv. waar Jezus aan Petrus vraagt: "Hebt gij mij lief?"

Op de gedachtenis van de heilige Engelbewaarders, 2 oktober, vond in het seminarie de eerste Willibrorddag van het nieuwe studiejaar plaats. Er was veel te vieren: twee seminaristen legden de geloofsbelijdenis en eed van trouw af voor de diakenwijding op 18 november en we vierden dat en seminarist en een priester het licentiaat hadden behaald. Pastoor Jules de Bruin ging in dialoog over het omgaan met vrijwilligers. Een kort verslag en de homilie van deze dag.

De derde dag van het Ad Limina bezoek begon met de heilige Mis in de Santa Maria Maggiore waar ik hoofdcelebrant was. Het ontbijt moest onderweg worden gebruikt want om 9.15 uur werden we bij het Dicasterie voor Leken, gezin en leven verwacht, dat zich in de wijk "Trastevere" bevindt en niet bij het Vaticaan. Daar is ook het Dicasterie voor de dienst aan de integrale ontwikkeling van de mens. In de middag volgde het Dicasterie voor communicatie en een pers-ontmoeting in de Friezenkerk.

Op de besturendag die zaterdag 10 september in Heiloo is gehouden heb ik mijn visie gegeven op de toekomst van de parochie en wat er zou moeten gebeuren in ons bisdom om die toekomst voor te bereiden. Er waren ook presentaties door de econoom, de stafmedewerker kerkopbouw, jongeren- en gezinspastoraat en een presentatie door de vicaris-generaal.

Vrijdag 1 juli vergaderde het kathedraal kapittel in Amsterdam, bij de O.L. Vrouwekerk, want de kanunnik-penitentiaris, rector Rafael Ojeda had de kanunniken en erekanunniken uitgenodigd voor een top-attractie.

Met ingang van vrijdag 25 februari vervallen voor de Rooms-Katholieke Kerk in Nederland de verplichting om anderhalve meter afstand te houden en het mondkapjesadvies bij verplaatsingen door de kerk. De maatregelen voor het uitreiken van de communie worden versoepeld. Tongcommunie is toegestaan.

Op woensdag 8 december, Hoogfeest van de Onbevlekte Ontvangenis van Maria, eindigt het jaar dat door paus Franciscus aan Sint Jozef was gewijd. Dit krijgt in ons bisdom een bijzonder accent doordat op deze dag de bekende kerk in de Kalverstraat van Amsterdam (die in de volksmond de Papegaai genoemd of "Kwartier voor God") haar oorspronkelijke titel heeft terug gekregen: Sint Jozef.

Vrijdag 19 november was ik in het seminarie in Heiloo voor de colleges canoniek recht. In de pauze werd de nieuwe kaars met afbeelding van O.L. Vrouw ter Nood gepresenteerd die vanaf heden in verschillende formaten in het 'Oesdom' op het Heiligdom verkrijgbaar is. En om met de seminaristen mijn verjaardag nog te vieren werd een prachtige taart binnen gereden...

Aan de Nieuwegracht in Utrecht vond op 20 oktober aan het eind van de middag een feeestelijke bijeenkomst plaats: De Vrouwen van Bethanië tekenden een overeenkomst met de Stichting Universiteitsfonds om ten behoeve van de Theologische faculteit de instelling van een bijzondere leerstoel mogelijk te maken en een aantal verwante doelen te realiseren, met bijzondere aandacht voor vrouwen in theologie

Woensdag 22 september waren drs. Titus Frankemölle, voorzitter van de Nederlandse Katholieke Schoolraad (NKSR) en ik bij de algemene audiëntie van paus Franciscus. Daarna waren we voor een overleg op de Congregatie voor de Katholieke Opvoeding waar we werden ontvangen door de prefect kardinaal Giuseppe Versaldi en de ondersecretaris pater Friedrich Bechina.

Langzamerhand gaat men ook in het bisdom Haarlem-Amsterdam naar de zomer toe. Deze week besloot het jongerenplatform het werkjaar met een etentje en in Heiloo was "Ludens Quaerens" een week bijeen voor een zomerschool vor de deugdenleer van Thomas van Aquino.

Het afgelopen weekend is de Britse prime minister Boris Johnson getrouwd in de Rooms Katholieke Westminster Cathedral. Van Johnson is bekend dat hij twee eerdere huwelijken achter de rug heeft. Hoe kon hij dan voor de katholieke kerk trouwen, die toch geen echtscheiding aanvaardt? Of kreeg hij soms een privilege wat aan anderen niet gegeven wordt?

Op dinsdag 20 april overleed na een kort ziekbed mgr. drs. Martin de Groot, oud-vicaris-generaal en oud-officiaal van het bisdom Haarlem-Amsterdam. In 1964 werd hij benoemd tot secretaris van het bisdom, dat luidde een leven in van vijftig jaar dienstbaarheid aan "de Haarlemse kerk", zoals hij zelf graag zei. En tot op heden heeft mgr. De Groot nog enkele taken voor het bisdom vervuld.

Pater Haye Van der Meer s.j. die op dinsdag 5 januari in Nijmegen is overleden, belichaamde de geschiedenis van de katholieke kerk in Nederland van de laatste zestig jaar. Zijn uitvaart is nu alleen voor huisgenoten en familie, vanwege de lock down waarin we verkeren. Aan het begin van de (on line) studiedag van het Sint Bonifatius-instituut was er echter een heilige Mis in de Haarlemse Kathedraal voor de overledene, waarin hij werd herdacht.

Gisterenavond bereikte mij het bericht dat pater dr. Haye van der Meer s.j. op 5 januari ’s middags is overleden, op 94-jarige leeftijd. Hij was de eerste rector van het Grootseminarie Rolduc en doceerde later Moraaltheologie onder meer aan het Sint Bonifatiusinstituut van ons bisdom. Zaterdag 9 januari zal om 9.00 uur in de kathedraal een heilige Mis worden opgedragen voor pater Van der Meer, die ook via Kathedraal TV te volgen zal zijn. Het is de heilige Mis aan het begin van de digitale studiedag van het Sint Bonifatiusinstituut waar pater van der Meer vele jaren als docent aan was verbonden. Concelebratie is in beperkte mate mogelijk.

Op woensdagavond 2 september bereikte ons het bericht dat kardinaal Adrianus Simonis vrij plotseling is overleden, kort na aankomst in een hospice in Sassenheim. Donderdagochtend 3 september vier ik om 9.30 uur de heilige Mis tot zijn intentie in de kapel van De Tiltenberg.

Op 20 juli heeft de Congregatie voor de Clerus in Rome een document uitgegeven over de parochie: de Instructie van 27 juni 2020 "De pastorale conversie van de parochiegemeenschap in dienst van de zending van de kerk om te evangeliseren". De Instructie vraagt van allen die zich inzetten voor de parochie om die aan te passen aan de eisen van deze tijd: meer digitaal, rekening houdend met de mobiliteit van mensen en met een sterk missionaire geest.

Overzicht van publicaties, vertalingen en interviews van Mgr. Hendriks of waaraan hij heeft meegewerkt.

Johannes Willibrordus Maria Hendriks wordt geboren te Leidschendam op 17 november 1954 in een katholieke familie als zoon van Wim en Nelly Hendriks-Van Heiningen († 2022). Zijn vader († 2013) is tuinder en veilingbestuurder. Hij volgt het klein-seminarie (later: diocesaan college) Leeuwenhorst te Noordwijkerhout, waaraan hij in 1973 eindexamen gymnasium α doet. Daarna studeert hij aan Katholieke Theologische Hogeschool te Amsterdam, waar hij de propedeuse doet, en aan het Groot-seminarie Rolduc te Kerkrade, waar hij zijn priesterlijke vorming voltooit. Aansluitend doet hij zijn pastorale jaar in de St. Petrusparochie te Leiden.

Beschrijving van de levensloop van Mgr. Hendriks.

18 mei was het honderd jaar geleden dat de heilige paus Johannes Paulus II werd geboren. Paus Franciscus heeft een speciale Mis gevierd in de Sint Pieter op het altaar boven het graf van deze paus. Hij was de paus van de barmhartigheid en bij gelegenheid van deze honderdste verjaardag van de geboorte van deze grote paus is de feestdag van de H. zr. Faustina, apostel van de barmhartigheid, op de algemene liturgische kalender geplaatst als vrije gedachtenis, op 5 oktober. Ik denk bij deze gelegenheid terug aan de keren dat ik deze bijzondere paus mocht ontmoeten.

Voor de bisschoppenvergadering van 10 maart zijn antwoorden voorbereid op veelgestelde vragen rond het omgaan met de crisis die door het Coronavirus is ontstaan. Deze tekst is daarna bijgewerkt en (met een kleine aanpassingen en uitbreidingen) publiceren we die hier in de laatste versie van dit document.

Regelmatig komt het in reacties en discussie op Facebook naar voren: de plaats van vrouwen in de kerk. Kan de kerk daar niet iets in veranderen en vrouwen tenminste tot diaken wijden? Deze zomer zag lk wat dit betreft een interessante afbeelding in het museum van La Grande Chartreuse.

Donderdag 21 februari kreeg ik bezoek van de Apostolisch Nuntius, Z.Exc. aartsbisschop Aldo Cavalli, die me de officiële benoemingsbulle kwam overhandigen waarmee paus Franciscus me tot bisschop coadjutor van Haarlem-Amsterdam heeft benoemd.

Er was al langer geleden voorzien dat dit jaar de nieuwjaarsreceptie van het bisdom Haarlem-Amsterdam zou worden voorafgegaan door een Evensong, een soort vespers, in de Sint Nicolaasbasiliek tegenover het Centraal Station van Amsterdam. Dat komt nu goed uit, want een bisschop-coadjutor moet “bezit nemen van zijn ambt”. Dat zal ik doen bij die gelegenheid.

Van harte feliciteer ik de nieuwe bisschop van Roermond, drs. Harrie M.G. Smeets, met zijn benoeming. Ik was op de dag van de bekendmaking in Maastricht waar het feest van de Sterre der Zee werd gevierd en de ‘Granmeer’ werd geluid.

Woensdag 30 mei heb ik een lezing gehouden voor de medewerkers van het Officialaat (kerkelijke rechtbank) van de bisdommen Utrecht, Rotterdam, Breda, Groningen-Leeuwarden en ’s-Hertogenbosch over de hervorming van het huwelijksproces die paus Franciscus in 2015 is begonnen. De tekst ervan vindt U hier.

De Duitse bisschoppenconferentie heeft onlangs een pastorale handreiking samengesteld “über konfes­sions­verschiedene Ehen und eine gemeinsame Teilnahme an der Eucharistie”. Nadat een zevental Duitse bisschoppen hierover de Pauselijke Raad voor de bevordering van de eenheid had geraadpleegd, heeft Rome de Duitse bisschoppen te verstaan gegeven zoveel mogelijk eensgezind tot een regeling te komen.

Maandag 14 mei waren de vaste medewerkers van het Officialaat (kerkelijke rechtbank) van het bisdom Haarlem-Amsterdam bijeen om een bijzonder jubileum te vieren: drs. Ad de Beer was vijftig jaar aan het Officialaat verbonden en bereikte de leeftijd van tachtig jaar.

Zaterdag 21 april is bekend gemaakt dat paus Franciscus vijf nieuwe consultoren heeft benoemd voor de Congregatie voor de Geloofsleer. Drie van hen zijn vrouwen. Eén van hen, Linda Ghisoni, werd in november benoemd in de staf van het nieuwe Dicasterie voor de leken, het gezin en het leven.

Op zaterdag 30 september is in Rome bekend gemaakt dat paus Franciscus me heeft benoemd tot lid van de Apostolische Signatuur, de hoogste rechtbank van de katholieke kerk, samen met drie kardinalen en een aartsbisschop. Dit betekent niet dat mijn overige werzaamheden veranderen.

Op woensdag 21 juni vond in het parochiecentrum van de O.L. Vrouwekathedraal in Antwerpen een avond plaats over de reden en de achtergronden van het bestaan van canoniek (kerkelijk) recht, georganiseerd door de Vereniging van katholieke juristen van België en Pro Petri Sede. Waarom is er eigenlijk canoniek recht? Moet de kerk geen gemeenschap van liefde zijn in plaats van een kerk van regeltjes?

Op vrijdag 3 maart was ik aanwezig bij de ‘Festakt’ voor de officiaal van het aartsbisdom Keulen, die 65 jaar werd. Bij deze gelegenheid werd te zijner ere een ‘Festschrift’ (een boek met wetenschappelijke artikelen over theologie en canoniek recht) gepresenteerd, waaraan ik een bijdrage heb gegeven.

Het zal voor bijna iedereen wel duidelijk zijn dat het noodzakelijk is geworden parochies op te heffen of samen te voegen en bepaalde kerkgebouwen niet langer voor de eredienst te bestemmen. Dit is nodig geworden door de vergrijzing, het sterk terug gelopen aantal gelovigen dat aan de eredienst deelneemt en in samenhang daarmee de verminderde beschikbaarheid van financiële middelen. Toch is het van belang deze situatie niet slechts defensief te benaderen, als een “ krimpscenario” dat de Kerk steeds verder in een hoek drijft.

Vrijdag 25 november vond de vergadering plaats van het kathedraal kapittel van het bisdom Haarlem-Amsterdam. Na de vergadering baden de leden van het kapittel, kanunniken genaamd, samen met de aanwezige ere-kanunniken, de vespers. Wat bespraken zij?

Een priester of seminarist kan niet volstaan met het aan­vaarden van het celibaat als iets wat er nu een­maal bij hoort. Het is een levens­keuze die nauw samen­hangt met de betekenis van het priester­schap. De Kerk heeft de celibaats­ver­plich­ting van de priesters door de eeuwen heen bewaard.

Het kerkelijk wetboek stelt dat wie uit schuldige nalatigheid op onwettige wijze een handeling van kerkelijke macht of bediening of taak stelt of nalaat met schade voor een ander, moet worden gestraft. Wie misbruik maakt van een taak of kerkelijke macht, moet eveneens worden gestraft naar gelang de ernst van zijn handelen of nalaten. Dat geldt voor ieder die kerkelijke verantwoordelijkheid draagt, ook voor een diocesane bisschop.

Wanneer is iets een geloofswaarheid, wanneer is een kerkelijke uitspraak 'onfeilbaar'? Toen in 1998 de Apostolische Brief "Ad tuendam fidem" verscheen, meenden velen dat het terrein van onfeilbare uitspraken werd uitgebreid. Zo bestaan er nogal eens misverstanden over onfeilbaarheid en de geloofswaarheden.

Onder ‘Artikelen’ is een aantal artikelen toegevoegd over het ‘canoniek recht’. Deze artikelen zijn geruime tijd geleden gepubliceerd in tijdschriften, maar vanwege hun actuele betekenis hier nu opgenomen.

Wanneer een priester, diaken of kerkelijk medewerker wordt beschuldigd van seksueel misbruik of van een ander misdrijf (delict) en die beschuldiging tenminste schijn van waarheid, enige waarschijnlijkheid (“saltem veri similem”) bezit, moeten soms in een vroeg stadium bepaalde maatregelen worden genomen om herhaling of voortzetting van de ernstige, strafbare feiten te voorkomen. Deze maatregelen kunnen worden genomen als voorzorgsmaatregelen in het kader van een kerkelijk strafproces (c. 1722)

Eerder dan in sommige andere landen waar het onderhoud van de kerken met publiek geld wordt gefinancierd, komen kerken in Nederland voor de noodzaak te staan hun gebouwen te onttrekken aan de eredienst en ze te vervreemden. Het zal in de meeste gevallen voor de eigenaar niet mogelijk zijn het gebouw af te breken, omdat de burgerlijke overheid de vergunning daartoe niet verleent. Dit stelt parochies en gemeenten nogal eens voor bijzondere moeilijkheden: het is niet gemakkelijk een goede herbestemming voor kerkgebouwen te vinden.

Op dinsdag 19 januari besloten de zusters Ursulinen van Bergen hun kapittel met de verkiezing van de Algemeen Overste en de Raad. Als Algemeen Overste werd zuster Marie José de Kok opnieuw gekozen.

Op 12 juni eindigde het vierdaagse congres over nieuwe ontwikkelingen in het canoniek recht dat de Pauselijke Universiteit Gregoriana jaarlijks organiseert. Onder de 58 deelnemers waren de kardinalen Velasio De Paolis en de president van de pauselijke raad voor de wetsteksten, kardinaal Francesco Palmerio. Een veelheid aan thema's kwam aan bod, zoals juridische implicaties van de gezinssynode, de behandeling van het seksueel misbruik, de mogelijke wijzigingen in de huwelijksprocessen en andere thema's.

Op zaterdag 21 maart heeft paus Franciscus aartsbisschop Aldo Cavalli tot Apostolisch Nuntius in Nederland benmoemd. Mgr. Cavalli was Nuntius in Malta en Libië, waar hij sinds de eerste helft van 2013 als pauselijk vertegenwoordiger werkzaam is geweest. Aartsbisschop Cavalli volgt in Nederland mgr. André Dupuy op, die de 75jarige leeftijd heeft bereikt.

Onderwerp van de Synode over Huwelijk en Gezin is aller­eerst de roeping en zending van het gezin, maar in de marge van dit thema is veel gesproken over de barm­har­tig­heid waarmee mensen in levens­situaties die kerkelijk niet geordend zijn, tegemoet getreden moeten worden en over mogelijke 'oplossingen' voor hun situatie, waardoor zij kunnen biechten en communiceren.

Woensdag 17 december was de Redactieraad van het tijdschrijft Recht, Religie en Samenleving dat door uitgeverij Larcier in Brussel wordt uitgebracht. Het tijdschrift dat twee maal per jaar verschijnt, bespreekt allerlei thema's die de verhouding Kerk en Staat raken alsmede nieuwe ontwikkelingen op het gebied van het canoniek recht.

Op 8 december, hoogfeest van de Onbevlekte Ontvangenis van Maria, was ik aanwezig bij de viering van 40 jaar seminarie Rolduc. De priesteropleiding die meer dan 200 priesters en zes bisschoppen heeft opgeleverd, was het eerste seminarie dat gesticht werd nadat in 1967 de grootseminaries waren opgeheven.

De Dogmatische Constitutie over de Kerk Lumen Gentium is zonder twijfel het allervoornaamste document van het tweede Vaticaans concilie. Tijdens het tweede Vaticaans concilie werd - naar een idee van Leo-Joseph kardinaal Suenens in aansluiting bij de openingstoespraak van de Z. paus Johannes XXIII - al uitgesproken dat dit concilie zou worden gecentreerd rond twee hoofddocumenten die respectievelijk over de Kerk in zich (Ecclesia ad intra) en over de Kerk naar buiten toe, in de wereld van deze tijd (Ecclesia ad extra) zouden gaan.

In 2010 verscheen het rapport ‘School en kerk verbinden’ van de commissie Van der Donk. Deze door de Nederlandse Katholieke Schoolraad en de Bisschoppen­conferentie ingestelde verkennings­commissie kwam met een aantal aanbevelingen om de katholieke school en de kerk meer bij elkaar te betrekken en het Algemeen Reglement voor het Katholiek Onderwijs (ARKO) te herzien.

Op dinsdag 23 april werd mgr. Martinus Muskens, emeritus bisschop van Breda begraven. De meeste bisschoppen waren aanwezig om hem uitgeleide te doen vanuit de Sint Anthonius­kathedraal in Breda.

Van 11-15 juni heb ik deelgenomen aan het Congres over canoniek recht van de Pauselijke Gregoriaanse Universiteit ("Gregoriana") in Brescia. Aan de orde kwamen allerlei ontwikkelingen in het kerkelijk recht, zoals de ordinariaten voor de Anglicanen die in de katholieke Kerk zijn opgenomen, de mogelijke personele prelatuur-vorm voor de leden van de Broederschap van de H. Pius X die zich met de Kerk verzoenen, vragen rond huwelijksrecht, religieuzenrecht, tijdelijke goederen en niet te vergeten het strafrecht, dat momenteel door de Kerk wordt herzien.Tijdens deze bijeenkomst heb ik op woensdag 13 juni een homilie gehouden, die ik voor de liefhebbers hieronder weergeef.

Op 31 mei heeft bisschop mgr. J. Punt het decreet van de erkenning en de goedkeuring van de statuten getekend van de gemeenschap 'La Vie' in Zeewolde. De ondertekening vond plaats in het bisschopshuis in Haarlem. Ook ik was daarbij aanwezig omdat ik betrokken was bij de voorbereiding van de statuten.

Op 18 en 19 februari hebben verschillende Nederlandse bisschoppen het consistorie bijgewoond waarin de aartsbisschop van Utrecht, zijne eminentie Willem Eijk, samen met 21 anderen, tot kardinaal werd gecreëerd. Deze bijzondere gebeurtenis werd ook door mgr. J. Punt en door mij bijgewoond.

“Ut innocentium abusus auctores ad veram paenitentiam perducere et victimas corde sanare digneris” - Dat Gij de daders van misbruik van onschuldigen tot waarachtige boetedoening wilt leiden en de slachtoffers innerlijk wilt genezen. (Uit de litanie van alle heiligen gezonden bij de bisschopswijding op 10 december 2011)

Hieronder vindt U de tekst van de benoemingsoorkonde van paus Franciscus, betreffende de benoeming tot bisschop-coadjutor van Haarlem-Amsterdam. Daarna volgt de weergave van de tekst van de benoemingsoorkonde van paus Benedictus XVI, die de benoeming tot titulair bisschop van Arsacal en hulpbisschop van het bisdom Haarlem-Amsterdam betreft. Naast de Latijnse tekst volgt de Nederlandse vertaling.

De Codex Iuris Canonici  is bij verschijnen “het laatste conciliedocument” genoemd, omdat dit wetboek de leer van het tweede Vaticaans concilie heeft “vertaald” naar de praktische regelingen. Het concilie heeft de sacramentaliteit van de Kerk beklemtoond en bevestigd dat door de sacramenten een deelname wordt geschonken aan de zending van Christus en de kerk. Het kerkelijk wetboek heeft op allerlei terreinen van het kerkelijk leven de band tussen het ontvangen sacrament (doopsel, vormsel, wijding) en de uit te oefenen bevoegdheid onderstreept en versterkt, zodat meer tot zijn recht is gekomen dat de kerkelijke taken worden uitgeoefend uit kracht van de sacramenten die men heeft ontvangen.

Het tweede Vaticaans concilie heeft bijzondere aandacht aan het huwelijk besteed, waarbij vooral de dimensie van de persoonlijke relatie van de gehuwden meer in het licht is gesteld. Dit heeft ook voor de kerkelijke rechtspraak gevolgen gehad. Psychische onbekwaamheid en het welzijn van de echtgenoten (“bonum coniugum”) zijn sleutelbegrippen geworden. Hoe heeft de jurisprudentie van de Romeinse Rota zich op deze terreinen ontwikkeld?

Dit handboek bespreekt de bepalingen van het canoniek recht die voor de pastorale praktijk van belang zijn. Het biedt allen die in de rooms-katholieke parochies werkzaam zijn of op een andere manier met kerkelijk recht te maken hebben een overzicht van de voornaamste regelingen die van kracht zijn en die vaak een concrete uitdrukking zijn van het geloof van de Kerk.

Vele boeken van de hand van mgr. Hendriks zijn verschenen. Hieronder volgt een presentatie van eigen boeken die nu nog te koop zijn.

Paus Benedictus XVI heeft mgr. dr. Johannes Hendriks, rector van De Tiltenberg, benoemd tot hulpbisschop van het bisdom Haarlem-Amsterdam. Dat heeft de Heilige Stoel vanmiddag om 12.00 uur bekendgemaakt. De wijdingsdatum is vastgesteld op 10 december.