Volle kathedraal bij actie 'Houdt kerken open'

Concert Berget Lewis, toespraak van de bisschop

Zondag­mid­dag 29 ok­to­ber kwamen ruim 550 deel­ne­mers aan de actie "Houdt kerken open" naar de ka­the­draal. Er sprak dui­de­lijke zorg uit voor de het voort­be­staan van de geloofs­ge­meen­schappen en het gebrek aan lokale be­trok­ken­heid en inspraak bij processen rond kerk­slui­ting. Voor ons van het bisdom ligt hier dus een dui­de­lijke vraag: hoe kan de consul­ta­tie van de pa­ro­chi­anen beter? Een kort ver­slag en de tekst van de toe­spraak die ik bij deze gelegen­heid heb gehou­den.

Meer foto's onderaan dit artikel

Hart van Neder­land besteedde aan­dacht aan de actie.

Ook NH Media had een item met film­ver­slag over dit gebeuren:
Ruim vijf­hon­derd gelo­vi­gen pro­tes­te­ren tegen dreigende slui­ting kerken - NH Nieuws

Zeven keer

Tegen 13.30 uur kwamen tien bussen uit West­fries­land naar de ka­the­draal met de deel­ne­mers aan de actie "Houdt de kerken open". De vica­ris-generaal en ikzelf ston­den hen op te wachten om ieder harte­lijk welkom te heten. Naar bijbels voor­beeld trokken de demonstranten eerst zeven maal rond de ka­the­draal, waarna zij het kerk­ge­bouw binnen gingen.

Toespraken

Daar wer­den de aanwe­zigen toes­ge­spro­ken door voor­zit­ter Jaap Braakman van het actiecomité, die aan­dacht vroeg voor consul­ta­tie van de pa­ro­chi­anen met aan­dacht voor de impact van beslis­singen op de lokale ge­meen­schap, en een gemêleerd li­tur­gisch aanbod met ook woord­vie­ringen naast de Eucha­ris­tie. Hij haalde enkele voor­beel­den aan van processen die niet goed waren verlopen. Er klonk ook in door dat het actiecomité haar ogen niet sluit voor het feit dat er wel iets moet gebeuren en maat­regelen dus onvermij­de­lijk zijn.

Handteke­ningen

Aan het eind van de toe­spraak wer­den bijna 1500 handteke­ningen overhan­digd in een fraai gemaakt kerk­ge­bouw (zie foto's, het is de kerk van Waarland op schaal). Alles verliep keurig, ik zou zeggen vlekkeloos, dankzij de vrij­wil­li­gers van de ka­the­draal en de mensen van het actie comité, zoals de heren Wim Bijman, Ignas Konijn en Jos van Stralen (excuus als ik een centraal iemand vergeet!).

Berget Lewis

Na de toe­spraak die ik heb gehou­den (zie onder), zong Berget Lewis, begeleid door Stephan Geuse­broek aan de piano, prach­tige gospelsongs, waar­on­der "Amazing grace" maar ook teksten van haar­zelf. Berget was Maria in The Passion, enkele jaren gele­den. Tussen de lie­de­ren door getuigde zij van wat het geloof voor haar betekent en de kracht die zij daaruit had geput in een moei­lijke periode; voor de rol van Maria had zij zich bij­zon­der in de Moeder van Jezus verdiept.

Dank!

Dank aan het actiecomité voor de voor­tref­fe­lijke organi­sa­tie! Dank aan de vrij­wil­li­gers van de ka­the­draal voor de uitstekende be­ge­lei­ding van dit eve­ne­ment. Het was een gedenk­waar­dig gebeuren.

Toespraak

We moeten het samen doen...!

Beste mensen,

Fijn dat u er bent!

Jericho

Aller­eerst ben ik opgelucht dat onze mooie ka­the­draal nog steeds overeind staat. In de bijbel stortten na het zeven maal rond de stad trekken de muren van Jericho in. Het zou toch verdrie­tig zijn wanneer uw Jericho-mars tegen het sluiten van kerk­ge­bouwen had geleid tot een ingestorte Bavo! Maar gelukkig, alles staat er nog en U bent binnen, want de deuren staan hier voor U open. U bent van harte welkom!

De waarde van een kerk

Dat u hier met zoveel mensen bent, doet mij heel veel vreugde. Het geeft blijk van uw grote be­trok­ken­heid bij en inzet voor de vaak bij­zon­dere Gods­hui­zen in West-Friesland. Een kerk­ge­bouw is veel meer dan “zo maar een dak boven wat hoof­den”, het is een gees­te­lijk thuis, een plaats waar vele dier­ba­re her­in­ne­ringen mee verbon­den zijn.

De kerk­ge­bouwen van West-Friesland en andere plekken in ons bisdom schrijven de ge­schie­de­nis van vele gene­ra­ties katho­lie­ken die er samenkwamen om hun geloof in de Levende Heer te vieren, te voe­den en te delen. Het zijn heilige plekken waar we horen over Gods eeuwig verbond met ons mensen, waar we Christus ont­moe­ten in de eucha­ris­tie en waar we onze vragen om hoop, heling en vertroos­ting neerleggen, ook bij Maria, de Moeder van de Heer en onze Moeder. We hebben er baby’s gedoopt, jonge stellen hebben elkaar het ja-woord gegeven en we hebben afscheid geno­men van onze ouders en andere overle­den dier­ba­ren.

Dankzij de inzet van velen!

Om deze kerken te kunnen bouwen, hebben katho­lie­ken in het verle­den grote offers gebracht. Maar ook het on­der­houd van nu zou niet moge­lijk zijn zon­der de finan­ciële bijdrage van pa­ro­chi­anen en de tal­loze vrij­wil­li­gers die zich ‘pro Deo’ inzetten. Ik wil daarom bij deze gelegen­heid bij­zon­der al die vrij­wil­li­gers - en er zijn van­mid­dag vele vrij­wil­li­gers hier aanwe­zig - danken voor hun gewel­dige inzet. Zonder u gaat het niet!

Kwets­baar

Helaas zien wij in veel pa­ro­chies van ons bisdom dat die draag­kracht steeds kwets­baar­der wordt. Door de seculari­sa­tie neemt het aantal gelo­vi­gen af. Maar ook de ker­ke­lijke par­ti­ci­pa­tie door mensen die zich­zelf katho­liek noemen, loopt al jaren terug. Corona heeft aan die daling nog een extra zwaai gegeven.

Dat heeft na­tuur­lijk ook gevolg voor de in­kom­sten, terwijl de kosten voor het on­der­houd van de kerk­ge­bouwen gelijk blijven of zelfs toe­ne­men. Helaas hebben we in Neder­land, anders dan in bij­voor­beeld Duits­land, België of Frank­rijk, geen over­heid die we de reke­ning kunnen sturen. We moeten onze eigen broek ophou­den. Dat hebben de pa­ro­chi­anen in West-Friesland en in andere delen van het bisdom in het verle­den goed gekund, maar dat wordt nu helaas steeds moei­lijker.

Hoe ver­der?

Het is aan de pa­ro­chies zelf om te bepalen of zij nog een duurzame toe­komst hebben, inclusief de vraag of dat kan door alle kerken open te hou­den. Het eer­lijke ant­woord op veel plekken in ons bisdom is: nee, dat kunnen we ons niet ver­oor­lo­ven. Hoe pijn­lijk ook. Meer samen­wer­king maar ook min­der kerk­ge­bouwen is dan de enige oplos­sing.

We moeten het samen doen!

Het bisdom wil bij deze zoek­tocht naar de toe­komst vooral een proces­be­ge­lei­der zijn. Het zwaarte­punt ligt bij de pa­ro­chies: de pastores, het pa­ro­chie­bestuur en ook alle gelo­vi­gen die bij de lokale ge­meen­schap betrokken zijn. Daarom hechten wij veel belang aan een zorg­vul­dige en open consul­ta­tie, waarbij ie­der­een gehoord wordt. De kerk is geen parle­ment, waarbij de meer­der­heid van stemmen plus één de door­slag kan geven. De kerk is evenmin een dictatuur waarin pausen of bis­schop­pen volle­dig op eigen houtje besluiten nemen. We moeten het samen doen. Het draait om een proces van samen op weg gaan, van onder­schei­ding en van luis­te­ren naar de heilige Geest. Zoals nu ook in Rome gebeurt bij de synode. Daar moeten we de tijd voor nemen. Het afscheid van een kerk­ge­bouw gaat ook gepaard met rouw.

Dialoog en een kri­tische spiegel

Waar nodig wil het bisdom helpen om die dialoog op gang te brengen en te be­ge­lei­den. Ik heb dui­de­lijk gehoord - van­mid­dag ook van de heer Braakman - dat die als on­vol­doen­de wordt ervaren. Dat sig­naal moeten we oppakken.

En soms zullen we ook een kri­tische spiegel voor­hou­den. We zien nogal eens dat pa­ro­chies de toe­komst voor zich uitschuiven. Wanneer we alle kerken open­hou­den, teren we onvermij­de­lijk in op de kwets­ba­re reserves die we nog hebben. Dan leggen we de reke­ning neer bij de volgende gene­ra­tie, die dan niets meer heeft om mee te betalen.

Wanneer de bis­schop in beeld komt...

Aan het einde van een lange periode van gesprek en be­zin­ning kan de pa­ro­chie con­clu­deren dat het beter is om een kerk aan de ere­dienst te ont­trek­ken. In die finale fase wordt mijn instem­ming gevraagd. Dat is altijd een pijn­lijk moment. Ik zou veel liever een bis­schop willen zijn die bouwt dan een bis­schop die afbreekt. Ik heb gis­te­ren nog een pries­ter mogen wij­den in Bo­ven­karspel. Dat doe ik veel liever dan een kerk aan de ere­dienst ont­trek­ken.

Realisme

Om nog vitale kernen in ons bisdom over te hou­den, zullen we moeten saneren. We leven nu boven onze stand en dragen een uiterst kost­ba­re erfenis uit het verle­den mee die een onverant­woorde hypo­theek op de toe­komst legt. Voor die reali­teit kan niemand haar of zijn kop in het zand steken.

Soms wordt de indruk gewekt alsof het sluiten van kerk­ge­bouwen het gevolg is van blind beleid van het bisdom om maar zoveel moge­lijk kerkdeuren dicht te spijkeren, zelfs als het gaat om nog vitale ge­meen­schappen met voldoende geld in de kassa en grote groepen vrij­wil­li­gers. Maar het enige waar wij pa­ro­chies toe dwingen is om rea­lis­tisch te zijn.

Hoeveel mensen zitten er op zon­dag gemiddeld in de kerk? Hoe oud zijn zij? Welke in­kom­sten zijn er? En welke kosten staan daar tegen­over? Het bisdom bestaat niet uit kille reken­mees­ters. Wij hebben wel kennis en erva­ring in huis om pa­ro­chies te helpen om een eer­lijk beeld te krijgen van wat haal­baar en wat houd­baar is.

Een kerk­slui­ting is verdrie­tig

Het sluiten van kerken is helaas verbon­den met deze tijd. De in­druk­wek­kende li­tur­gie die hoort bij het ont­trek­ken van een kerk aan de ere­dienst is rauw en verdrie­tig. Het is een requiem voor een Godshuis dat door veel mensen als iets heel pijn­lijks wordt ervaren. Hope­lijk kan berus­ting dan vergezeld gaan van dank­baar­heid om het verle­den en de bereid­heid om samen de blik weer op de toe­komst te richten.

West-Friesland

Beste mensen,

Velen van U zijn uit West-Friesland geko­men. West-Friesen staan bekend als trots en zelf­stan­dig maar ook als nuchter en ‘niet zeuren maar door­gaan’. Die karakter­trek­ken verklaren waarom u zoveel waarde hecht aan het behouw van uw kerk­ge­bouw, zoals u vandaag hier in Haar­lem laat zien, maar ook bereid bent om de han­den ineen te slaan.

Samen de uit­daging aan­gaan, met Gods hulp

De vragen en uit­dagingen voor de kerk van vandaag en morgen zijn niet een­vou­dig. We kunnen dit alleen bol­werken wanneer we samen­wer­ken. Bovendien is de bood­schap van het Evan­ge­lie: laat je niet in de put praten!

We leven vanuit geloof, hoop en liefde. En we mogen ver­trouwen op de heilige Geest. Over die Geest zingen we in de Pinksterhymne, het Veni Creator Spiritus:

Verlicht ons duistere verstand,
Geef dat ons hart van liefde brandt
En dat ons zwakke lichaam leeft
Vanuit de kracht die Gij het geeft.