Samen Kerk, een idee dat zich heeft ontwikkeld

RK Vrouwen in Haarlem bijeen

Zondag 1 sep­tem­ber mocht ik het nieuwe seizoen openen van RK Vrouwen die in de plebanie/bis­schops­huis in Haar­lem bijeen komen. Dit keer ging het over de bete­ke­nis en ach­ter­grond van samen kerk-zijn en wat dat betekent voor ons bisdom.

Het is een gevarieerd pro­gram­ma dat de bij­een­komsten bie­den. We be­gon­nen met het bid­den van de vespers, daarna was er een potluckdinner met heer­lijke gerechten en was er een lezing met gesprek.

Samen kerk

De lezing ging deze keer over de ont­wik­ke­ling van het idee van samen kerk-zijn. Na de eerste christen-tijd kwam er in de kerk bij de vie­ring van de Eucha­ris­tie glei­de­lijk meer schei­ding tussen volk en clerus en werd de vie­ring van de Eucha­ris­tie min­der een ge­meen­schaps­vie­ring van de hele ge­meen­schap. In de hoge Mid­del­eeuwen werd het kern­punt zelfs het zien van de hostie bij de ophef­fing na de consecratie en ging men zel­den ter communie. Dat be"ïnvloedt ook het idee van Kerk-als-ge­meen­schap na­tuur­lijk. Paus Pius X bracht daar ver­an­de­ring in door de kin­der­com­mu­nie en de veel­vul­dige communie te bevor­de­ren, regels te geven over de kerk­mu­ziek en de actieve deelname aan de vie­ring van de Eucha­ris­tie te bevor­de­ren.

Wie is kerk en wat doen de leken?

Wie is de kerk en wat is de rol van de leken? Die vraag kwam in de 20e eeuw op. Was de kerk alleen de hiërarchie? Waren de leken alleen klanten van de Kerk? De opkomst van de katho­lie­ke actie onder met name paus Pius XI bracht al een ver­an­de­ring, maar had­den de leken die actief wer­den alleen maar een taak omdat die hun door de bis­schop was toe­ver­trouwd?
Paus Pius XII zette met de En­cy­cliek Mystici Corporis (1943) een nieuwe stap: het bijbelse beeld van de kerk als lichaam van Christus werd in het licht gesteld. Wij vormen samen één lichaam, waa­van ieder lidmaat eigen gaven en taken heeft.

Vaticanum II

Het tweede Vati­caans concilie zette ver­dere stappen: ook de leken ont­van­gen de gaven van de heilige Geest, zij hebben deel aan de zen­ding van de kerk (LG 33). Die gaven moeten geor­dend uit­geoe­fend wor­den en daarin spelen de bis­schop­pen een on­der­schei­dende rol. Maar die gaven moeten niet vero­nacht­zaamd wor­den. LG 37 bevor­dert het samen overleggen van ker­ke­lijke lei­ding en hiërarchie en daarin mogen we wel een aan­kon­di­ging zien van wat paus Fran­cis­cus onder de noemer synodali­teit naar voren heeft gebracht. Zo wordt de kerk meer ge­meen­schap van alle gedoopten.

Nieuwe vormen van lei­ding waarin leken meer betrokken zijn, zien we in de nieuwe bewe­gingen en ge­meen­schappen binnen de kerk. Ook daar kan de kerk in­spi­re­rende voor­beel­den zien voor het ker­ke­lijk leven. Na­tuur­lijk moeten die vormen goed begeleid wor­den en is soms bijstu­ring nodig, maar dat moet ons niet blind maken voor de goede erva­ringen daar­mee.

In het bisdom

In ons eigen bisdom is het samen kerk-zijn zeer be­lang­rijk. We willen het besef ver­gro­ten dat we ge­meen­schap zijn bisdom-breed, een gemeenchap die lokale pa­ro­chies overstijgt. Dat is zeker bij kerk­slui­tingen be­lang­rijk om te bedenken. Het is be­lang­rijk dat we nieuwe ideeën en ini­tia­tie­ven open tegemoet tre­den in de hoop dat de heilige Geest aan het werk is, ook dat hoort bij samen kerk-zijn. Ook is het be­lang­rijk dit ge­meen­schaps­ge­voel ter plaatse in de pa­ro­chies te ver­ster­ken, zeker als er kerk moeten sluiten bij gebrek aan mensen en mid­de­len.