De Kerk moet missionair worden
Inleiding impulsdag bestuursleden parochies en PCI's
Op zaterdag 10 oktober vond in Heiloo een impulsdag plaats voor leden van kerkbesturen en PCI's (Parochiële Caritasinstellingen). Er waren een dertigtal leden aanwezig en daarmee was de opkomst wel iets minder dan verwacht. Deze dag is toch wel belangrijk: het is een inleiding op het werk van de kerkbestuurs- en PCI-leden, met een inleiding op het Algemeen Reglement voor het bestuur van de parochies en PCI's, de diocesane regelingen, waaronder het machtigingenbeleid en het bisdombeleid inzake caritas en kerk/geloofsopbouw. Ook werd informatie gegeven over de nieuwe Gedragscode en de vereiste VOG-verklaring en het voeren van de actie Kerkbalans.Vanwege het belang willen we de nieuwbenoemde bestuursleden dringend uitnodigen om deze dag een volgende keer toch nog mee te maken (bij nieuw benoemde bisschoppen gaat dat ook zo, weet ik uit ervaring).
De dag begon met een heilige Mis waarin het evangelie van de dag werd gelezen (Lc. 11,27-28) dat duidelijk maakt, zo heb ik in de preek aangeduid, dat het niet om positie of aanzien gaat maar dat het geloof en de beleving daarvan het uitgangspunt en dat we geroepen zijn om te dienen: de bestuurleden zijn benoemd door de bisschop en hebben van hem een bijzondere taak toevertrouwd gekregen, maar niet als een positie voor zichzelf, maar als een dienst aan de gemeenschap, aan de kerk, aan de armen.
Aan het begin van de bijeenkomst heb ik de volgende inleiding gehouden, nadat ik eerst de aanstaande vijftigste verjaardag van de afsluiting van het tweede Vaticaans concilie (1962-1965) had herdacht en drie aspecten had genoemd die deze grote kerkvergadering heeft onderstreept: het gemeenschapskarakter van de kerk (Kerk als communio, in de Constitutie Lumen gentium), de openheid naar de wereld van deze tijd (o. a. in de Constitutie Gaudium et spes) en de dialoog.
Voor deze inleiding heb ik veel gebruik gemaakt van het boek van de Franse bisschop DOMINIQUE REY, Paroisses, réveillez vous!
De kerk moet missionair worden
De Kerk moet missionair worden. Zij heeft een prachtige boodschap: over Gods liefde, Zijn verlossing en eeuwig leven.
Blokkades
Toch zijn er allerlei blokkades die verhinderen dat mensen geraakt worden en van vreugde opspringen als zij deze boodschap horen. Om er maar een paar te noemen:
De Kerk lijdt aan een drievoudig tekort: een tekort aan communicatie, een tekort aan aantrekkingskracht en een tekort aan geloofwaardigheid.
Tekort aan communicatie
De Kerk lijkt ver van het leven af te staan en ontoegankelijk te zijn, wie aan kerkelijke vieringen denkt, wordt niet blij van binnen: het beeld is dat die saai zijn en je zeggen wat er allemaal niet mag.
Tekort aan geloofwaardigheid
De geloofwaardigheid van de Kerk is bovendien onder vuur komen te liggen door het seksueel misbruik, maar ook door religieus gemotiveerd geweld (ook al is de Kerk daarin eerder slachtoffer dan dader, kerk en godsdienst worden sterk geïndentificeerd met geweld en aggressie), de kruistochten, haar morele standpunten enzovoorts.
Tekort aan aantrekkingskracht
De christenen zijn een minderheid geworden en een maatschappij waarin armenzorg, ziekenzorg, jeugdzorg en onderwijs van de Kerk uitgingen, bestaat niet meer. De cultuur van onze tijd heeft weinig of geen relatie met Kerk en christendom en staat daar vaak negatief tegenover.
Blokkades binnen de kerk
Maar ook binnen de Kerk is het klimaat niet gunstig voor nieuwe evangelisatie. Ten eerste valt het woord zelf al helemaal niet goed bij allerlei mensen in de Kerk; zij identificeren dat met proselitisme (zieltjes winnerij) en gaan wel zo ver dat zij iedere uitdrukkelijke verkondiging naar buiten toe afwijzen.
Daarbij spelen natuurlijk de maatschappelijke tendensen zoals individualisme, secularisme en relativisme - wat door paus Benedictus XVI de ware religie van de moderne mens is genoemd - ook een rol.
Toch hoort het missionaire karakter tot het wezen van de Kerk en tot de kern van haar boodschap....
Service-kerk
Op veel plaatsen ziet men voorts dat de activiteit niet verder gaat dan proberen voort te zetten wat men altijd heeft gedaan en dat maar laten vallen als het niet meer gaat, zodat er steeds minder overblijft.
Daar zit dan niet zelden een in feite heel sceptische houding onder: het wordt toch niks meer...
Dan blijft een soort functionalistische Kerk over: een Kerk die bepaalde religieuze functies en diensten verzorgt voor een slinkende groep, zolang daar nog vraag naar is.
Clericalisme... ook van de leken
In dezelfde lijn liggen clericalisme van clerici en leken: het zich opsluiten in de eigen groep is niet per se alleen iets van priesters; ook onder vrijwilligers en kerkgangers komt de mentaliteit nogal eens voor van onder elkaar willen zijn, in feite weinig toegang verlenen aan buitenstaanders.
Die mentaliteit vind je ook onder mensen die heel modern denken te zijn en alle nadruk leggen op de gemeenschap; ja, die gemeenschap waar zij dan de nadruk op leggen is nogal eens een gemeenschapje alleen voor henzelf of voor de eigen mensen! Het is een vorm van isolationisme: wij, ons groepje, heeft het goed met elkaar. Wij zonderen ons af van de buitenwereld die we al dan niet als ' boos' ervaren.
Wat is de oplossing niet?
De oplossing kan er niet in bestaan dat het gezin of de school de religieuze vorming maar moet opknappen. Daar is in het algemeen de basis niet aanwezig om dat te kunnen doen.
Ook de parochie kan dat niet via de gewone kanalen.
Ten eerste zal lang niet iedere parochie de vitaliteit hebben om een goed vormings- en catecheseprogramma op te zetten en vervolgens zullen de gewone kanalen van bekendmaking van initiatieven onvoldoende zijn om nieuwe mensen te kunnen bereiken, die niet al tot de ' inner circle' van de parochie behoren. Zelfs als mensen een aankondiging van een vormings- of catechesprogramma wel gezien hebben, betekent dat nog niet dat we hen echt hebben bereikt.
Schaalvergroting van de parochies is niet zomaar de oplossing, al is duidelijk dat die schaalvergroting nodig is.
Nabijheid
Een belangrijke uitdaging zal juist dan - als de fysieke afstand groter wordt - zijn om vormen van nabijheid te scheppen; en de schaalvergroting moet ook leiden tot meer kracht om initiatieven te kunnen nemen, tot meer en gevarieerder kerkelijk leven, tot groter aantrekkingskracht omdat het gaat om een levende gemeenschap.
Bewegingen en nieuwe gemeenschappen
Bewegingen en nieuwe gemeenschappen kunnen hier een belangrijke rol in spelen. Zeker zal niet ieder initiatief, gemeenschap of beweging alle mensen aan kunnen spreken, maar dat is ook niet het criterium: het gaat om charismata, om gaven van de Geest en om mensen die hun roeping vinden en volgen.
Caritas
Een belangrijk aspect zal ook de caritas zijn; goed doen aan iemand in nood, in moeilijke omstandigheden is iets wat de natuurlijke goedheid van een mens aanspreekt. Daardoor wordt die mens ook voor God geopend, hij zal in de mens in nood het gelaat van de Heer kunnen herkennen, zeker als dit goede werk wordt ondernomen in de geest van het evangelie en vanuit gebed.
Het is daarom wezenlijk het werk van de caritas te laten zien als vrucht van het evangelie. Het is de liefde van Christus die ons drijft. Caritas is een laagdrempelige toegang tot het evangelie.
Bedevaartplaats en open kerken
Ook een bedevaartsplaats of een kerk in het centrum van de stad die open is en waar mensen aanwezig zijn om de binnenkomende gasten te ontvangen, draagt bij aan een missionaire kerk.
Dat geldt nog meer voor een kerk die open is en waar uitstelling is van het heilig sacrament en waar biddende mensen aanwezig zijn.
Internet
Internet en sociale media zijn eveneens een belangrijk middel om het geloof en de activiteiten van de kerk bekend te maken; deze middelen worden belangrijker naarmate men daarbij wegen vindt om mensen daadwerkelijk te bereiken en er contact en uitwisseling mogelijk is. Niet alleen de mooie website is belangrijk maar vooral de manier waarop die wordt ingezet en contacten bemiddelt.
Tentoonstelling, sociale gebeurtenissen enzovoorts
Ook een tentoonstelling kan een middel tot evangelisatie zijn, evenals sociale gebeurtenissen, maar alles hangt af van de geest waarin iets gebeurt en van de mensen die erbij betrokken zijn en hun bezieling.
Bezielde mensen
Met tien bezielde mensen, die iets van de uitstorting van de heilige Geest hebben ervaren, kunnen we op dit gebied meer bereiken dan met honderd vrijwilligers die de kerk zien als een club waarbinnen ze goede dingen doen.
Kennis van de mensen, de situatie
Voor wie missionair wil zijn in de parochie is het noodzakelijk zich een beeld te vormen van het werkgebied: de mensen leren kennen, hun hoop en verwachtingen, de problemen die er zijn.
Om missionair te kunnen zijn is van belang enigszins aan te sluiten bij de aspiraties en noden van de mensen in het gebied; op een of andere wijze zal het woord van de parochie een antwoord moeten zijn op de situatie waarin de mensen verkeren; het is een verlossende boodschap en dat moet eigenlijk in zekere zin concreet en tastbaar worden. Waar verlangt men naar?
Bij alles wat de parochie onderneemt moet de missionaire invalshoek centraal staan.
