Vluchtelingen, wat voor positie neemt de Kerk in?
Diocesane bijeenkomst over vluchtelingen
Op zaterdag 12 december werd in de Groenmarktkerk (H. Antonius van Padua) een bijeenkomst gehouden rond de vluchtelingenproblematiek, georganiseerd door de caritas-afdeling van het bisdom. Drie zeer informatieve inleidingen gingen op verschillende aspecten in, waarna ik een afsluitend woord heb gesproken, waarin ik op de positie en activiteiten van de Kerk ben ingegaan.
De eerste spreker was de heer John van Tilburg van het Internationaal Netwerk van lokale Initiatieven met vluchtelingen (INLIA) die veel interessante informatie bood over de feitelijke situatie rond de opvang van vluchtelingen; uit zijn verhaal kwam onder veel meer duidelijk naar voren dat Nederland helemaal niet zo'n goede naam heeft in dit dossier en beslissingen vaker worden ingegeven door politieke, electorale overwegingen. De tweede spreker, mw. Jacquelin van Sande ging in haar inleiding in op het omgaan met de emoties die bij mensen rond het vluchtelingenvraagstuk leven. Mw. Marleen van Duijnhoven tenslotte sprak vanuit haar betrokkenheid bij het Rode Kruis, dat bij de organisatie van activiteiten voor vluchtelingen is betrokken. Zij gaf een ervaringsbericht.
De bijeenkomst was goed opgezet en interessant voor ieder die iets voor vluchtelingen wil doen. Daarom hadden er nog best iets meer deelnemers mogen zijn dan de ruim veertig die op deze zaterdagochtend naar de Groenmarkt waren gekomen.
Hieronder is mijn bijdrage aan deze bijeenkomst te lezen
De Katholieke Kerk en de vluchtelingen
Graag wil ik iets vertellen over hoe de katholieke Kerk omgaat met de vluchtelingen die de afgelopen maanden naar ons land gekomen zijn en nog steeds komen.
Paus Franciscus
Afgelopen week heeft paus Franciscus het heilig jaar van barmhartigheid geopend. De opening stond al in het kader van de gebeurtenissen waarop heel de wereld de aandacht op richt: de Sint Pieter was aangewezen als mogelijk doelwit van terroristen en de veiligheidsmaatregelen waren extra scherp: een groot gebied rond de Sint Pieter was afgezet. Menselijke angst en Goddelijke en menselijke barmhartigheid kenmerkten die dag.
Paus Franciscus heeft al in een vroeg stadium de gelovigen opgeroepen open te staan voor de vluchtelingen. We weten allen dat zijn eerste reis naar Lampedusa ging om de vluchtelingen te gedenken die op hun vlucht waren omgekomen.
De Nederlandse bisschoppen
De oproep van de paus is door de Nederlandse bisschoppen overgenomen in een verklaring die zij hebben uitgegeven na hun eerste vergadering na de zomer periode, op 8 september van dit jaar. In die verklaring roepen de bisschoppen de gelovigen op om met paus Franciscus hun hart open te zetten voor de vluchtelingen die naar ons land komen en om zich voor hen in te zetten. De bisschoppen hebben geadviseerd zich voor het hoe en wat te richten naar de adviezen van professionele organisaties om te weten wat werkelijk nodig is.
‘We stimuleren gelovigen, zo schreven de bisschoppen, om zich te melden voor vrijwilligerswerk bij bijvoorbeeld asielzoekerscentra, waar onder de vluchtelingen vaak behoefte is aan een Nederlandse buddy, die kan helpen de weg te vinden bij Nederlandse instanties. Zo kan het voor bijvoorbeeld christelijke vluchtelingen van grote waarde zijn om met een geloofsgenoot uit Nederland op te trekken.’
Op plaatselijk niveau
Aan deze oproep is op tal van plaatsen gehoor gegeven. Er zijn veel activiteiten ontplooid, vaak samen met christenen van andere denominaties, bijvoorbeeld onder de vlag van de Raad van kerken. Ik krijg vooral uit parochies berichten over activiteiten voor de vluchtelingen en die variëren van het inzamelen van kleding, voedselpakketten, speelgoed of muziekinstrumenten, tot het geven van taallessen, het organiseren van een voetbaltoernooi, squashen, rondleidingen en andere uitstapjes, het uitnodigen van de vluchtelingen in de parochiegemeenschap, het opzetten van een welkomstwinkel, hulp als vrijwilliger in een noodopvang of AZC en het organiseren van maaltijden. Ook zijn er op verschillende plaatsen lezingen georganiseerd rond de problematiek van de vluchtelingen en over christendom en Islam; elders waren er tafelgesprekken georganiseerd voor christenen, moslims en Joden. Een andere parochie heeft een essaywedstrijd georganiseerd voor kinderen en jongeren, waarin hun werd gevraagd zich in te leven in wat het is om te moeten vluchten en daar een opstel te schrijven. Van verschillende Parochiële Caritas Instellingen weet ik dat zij acties voor vluchtelingen hebben ondersteund. In oktober heb ik een bezoek gebracht aan de noodopvang samen met een vertegenwoordiger van de Moslimgemeenschap en de predikant van de Grote of St. Bavokerk. Dit bezoek was door de dienst Caritas van het bisdom georganiseerd. Daar is afgesproken dat dit onder meer een vervolg zou krijgen door een eettafelproject voor de vluchtelingen in samenwerking met onder meer Stem in de stad.
Deurcollecte
Op zondag 20 september, aan het begin van de Vredesweek, is op verzoek van de bisschoppen in veel kerken een kerkdeurcollecte gehouden voor hulp aan vluchtelingen in Nederland en in het land van herkomst. De opbrengst van deze collecte, ruim 75.000 €, is verdeeld over een project in Nederland en Syrië: in Nederland was dat opvang voor jongeren onder de vluchtelingen, dat door het Focolare in Nieuwkuijk is opgezet; in Syrië is het geld besteed voor opvang in de zwaar getroffen stad Aleppo door Caritas Syrië.
Allerzielenherdenking
Op 28 oktober vond de Allerzielen-herdenking van de omgekomen vluchtelingen plaats bij de Hermitage in Amsterdam, waar ds. Arjen Plaisier en ik een toespraak hebben gehouden.
Bijeenkomst in Mozes en Aäron en bisschoppelijke brief
Op 11 november is er in de Mozes en Aäron in Amsterdam een bijeenkomst geweest van allerlei katholieke organisaties die zich met de vluchtelingen bezig houden, op initiatief van Cura Migratorum, een orgaan van de bisdommen. De heer Bakker, directeur van de organisatie die de opvang van vluchtelingen regelt, de COA, was daar aanwezig om toelichting te geven op het beleid van COA. De organisaties wisselden in groepsgesprekken ervaringen uit en kwamen met adviezen voor de COA en voor de brief die de bisschoppen voorbereiden. Deze meer uitgebreide brief is een vervolgstap op de bisschoppelijke verklaring van september en zal voor Kerstmis worden gepubliceerd. In de geest van het kerstfeest zal die brief oproepen om herbergzaam te zijn voor de vluchtelingen.
In gesprek over opvang
Daarnaast is de Bisschoppenconferentie in gesprek met de landelijke professionele organisaties die de opvang van vluchtelingen in ons land regelen. Op dit moment is een soort handleiding in voorbereiding, die afspraken bevat die zullen worden gemaakt wanneer de COA kerkelijke locaties willen benutten om vluchtelingen op te vangen. In Limburg trekt de katholieke kerk daarin samen met de provincie op. Tot nu toe is het nog niet zo veel gebeurd dat kerkelijke locaties werden gebruikt omdat kerken in het algemeen vaak minder geschikt zijn wegens het ontbreken van voldoende voorzieningen en omdat de COA tot nu toe alleen grotere aantallen vluchtelingen samen wilde herbergen.
Christen-vluchtelingen
Een bijzonder aandachtspunt is voor ons de situatie van onze medechristenen. Zij voelen zich vaak in de steek gelaten, ook door de kerken in Nederland. Vanuit de groep christen-vluchtelingen bereiken ons met vrij grote regelmaat berichten dat zij de situatie in de opvang soms als bedreigend ervaren. Na de discriminatie die zij in hun land van herkomst hebben ervaren omdat zij christen waren, zijn zij om hun christen-zijn op de vlucht naar Europa opnieuw met afwijzing geconfronteerd en soms met fysiek geweld of zelfs doodslag en eenmaal aangekomen in het ‘christelijke Europa’ moeten zij opnieuw bang zijn voor repressie en druk. Tijdens de bijeenkomst van 11 november en daarna is het COA op het hart gedrukt aandacht te hebben voor de christelijke minderheid. Er zijn gelukkig wel verschillende parochies die bijzondere aandacht aan hen besteden en de christenen uitnodigen in de parochie.
Why?
Het zijn zomaar een paar grepen uit de activiteiten voor de vluchtelingen van de laatste maanden.... Zij zijn een uitdrukking van de achterliggende overtuiging dat wij de vreemdeling in ons midden welkom moeten heten. Als christenen hebben wij daarin een eigen rol te spelen, juist omdat wij ervoor kiezen te leven vanuit een christelijk, gelovig waardenpatroon. De katholieke sociale leer reikt een duidelijke samenhangende visie aan op ons sociaal handelen en dat is in deze context bijzonder van belang. Waar soms in de Islamitische wereld de indruk bestaat dat het ‘Westen’ gekenmerkt wordt door verval en het ontbreken van waarden en normen of zelfs door goddeloosheid, kunnen christen een waardenpatroon voorleven dat enerzijds gekenmerkt wordt door de westerse, vrije samenleving, aan de andere kant duidelijk uitgaat van gelovige normen en waarden, die ten grondslag liggen aan de beste waarden van onze samenleving, zoals respect en eerbied voor de mens die geschapen is naar Gods beeld en gelijkenis, voor de rechten van de mens, voor het geweten en voor de plicht van iedere mens om op die basis gewetensvolle keuzes te maken; en het is voor vluchtelingen verder waardevol en belangrijk te mogen ontdekken en ervaren dat mensen hier een persoonlijke relatie met God hebben en dat zij geïnspireerd door die relatie zich inzetten voor hun naaste, in het bijzonder voor hun medemens in moeilijke omstandigheden.
