’Amoris Laetitia’ en deelname aan de sacramenten
Die ene voetnoot en de praktijk van het interne forum
Heeft Amoris Laetitia, de Apostolische Exhortatie van paus Franciscus, de kerkelijke leer veranderd? In voetnoot 351 van de Exhortatie wordt gezegd dat personen die in irreguliere situaties leven in bepaalde gevallen de hulp van de sacramenten kunnen ontvangen. Maar als de paus zoiets belangrijks verandert, waarom heeft hij dat dan in een voetnoot gedaan? Of wilde de paus het een beetje stiekem doen? Nee, er is iets anders aan de hand.
biechtvader
De paus heeft in zijn document een verwelkomende pastoraal onder woorden gebracht en daarbij in feite verwezen naar de praktijk van de Kerk, zoals biechtvaders die bij hun opleiding gewoonlijk geleerd krijgen en die in Familiaris Consortio en het Vademecum voor biechtvaders is te vinden.
Paus Franciscus heeft in de Apostolische Exhortatie Amoris Laetitia bijzondere aandacht besteed aan het begeleiden van onregelmatige levenssituaties van biechtelingen. Het gaat in de context om een afweging door biechtvader of geestelijke begeleider.
Complexe situatie
De paus wijst erop dat de biechtvader verwelkomend moet zijn en oordelen moet vermijden die geen rekening houden met de complexiteit van een levenssituatie en dat hij bijzondere aandacht moet hebben voor de wijze waarop de betreffende personen leven en hun situatie ervaren (n. 296). De biechtvader moet bedacht zijn op de christelijke pedagogie, dat wil zeggen: er bijzonder op toezien hoe hij de penitent vooruit kan helpen op de weg van de navolging en rekening houden in zijn benadering met het feit dat de aanrekenbaarheid van de zondige situatie heel verschillend kan zijn, dat personen in een irreguliere situaties soms weinig of geen schuld hebben, verplichtingen hebben in een nieuwe relatie, bijvoorbeeld tegenover de kinderen, of pas tot geloof gekomen zijn toen hun levenssituatie al niet geordend was, enzovoorts (vgl. nn. 297-300). Dit wil in ieder geval zeggen dat de biechtvader of geestelijk leidsman degenen die in een irreguliere situatie verkeren met begrip en liefde tegemoet moet treden en erop bedacht te zijn hen zo veel mogelijk bij het kerkelijk leven te betrekken.
Deelname aan de sacramenten?
In sommige gevallen kan dit deelname aan de sacramenten inhouden, zoals in de Apostolische Exhortatie Familiaris Consortio (1981), n. 84 al is aangegeven. Hiertoe moet de biechtvader de situatie afwegen in overeenstemming met de leer van de Kerk hieromtrent. Zo kan iemand die zich van huwelijksgemeenschap onthoudt deelnemen aan de sacramenten en dus ook de absolutie ontvangen. Omdat de situatie naar buiten toe niet geordend is, zal die persoon ter communie kunnen gaan waar die situatie niet bekend is. Soms wenst één partner zich te onthouden van gemeenschap, maar kan niet verhinderen - ook al probeert hij of zij dit delicate punt met liefde naar voren te brengen - dat de andere partner tegen zijn of haar wens toch gemeenschap ‘opdringt’ (vgl. het Vademecum n. 13).
Nietigverklaring
In een enkel geval kan iemand niet de nietigverklaring van een eerder huwelijk vragen, bijvoorbeeld door suïcidale neigingen van de psychisch zieke partner van dat huwelijk, terwijl de biechtvader de nietigheid van dat huwelijk gezien de feiten en omstandigheden wel als vaststaand moet beschouwen. In zo’n geval is deze persoon niet in staat om de nietigverklaring te vragen en daardoor niet gebonden aan de canonieke vorm voor een huwelijk (vgl. c. 1116) en zal het nieuwe huwelijk in Gods ogen geldig zijn, ook als het alleen in een burgerlijke vorm is gesloten.
Interne forum
Natuurlijk gaat het hier om de eerlijke belijdenis van de biechteling die door de biechtvader wordt verstaan en op basis waarvan hij een oordeel geeft in het zogeheten 'interne forum' en waardoor de biechteling in geweten niet bezwaard hoeft te zijn om aan de sacramenten deel te nemen, op een plaats waar zijn publieke situatie geen vragen oproept. Het gaat hier om zeer delicate omstandigheden, die op een wijze manier moeten worden afgewogen in overeenstemming met de leer van de Kerk. In zulke gevallen kan de biechtvader dus tot de conclusie komen dat de biechteling geabsolveerd kan worden en aan de sacramenten kan deelnemen.
