Helden en misdadigers: Een monument voor 48 omgekomen Joodse kinderen

Indrukwekkende plechtigheid in Laren

Donder­dag­avond 20 april was ik in Laren aanwe­zig bij de ont­hul­ling van een bij­zon­der monu­ment dat door de ge­za­men­lijke in­span­ning van de bevol­king van Laren tot stand is geko­men. Ook pastoor Jan Vriend en de Larense pa­ro­chie hebben hier een be­lang­rijk aan­deel in gehad. Opperrabbijn Binyomin Jacobs sprak gedenk­waar­dige woor­den en gebe­den bij de ont­hul­ling. Ook een over­le­ven­de sprak...

Vlakbij de ingang van het R.K. kerkhof in Laren ligt een een stukje grond dat sinds deze avond het Reitsema­plant­soen heet. Het is genoemd naar Jan Reitsema, niet-Joodse directeur van de Berg Stich­ting, een in­stel­ling waar voor de oorlog uit huis geplaatste Joodse kin­de­ren wer­den op­ge­van­gen. Het huis was genoemd naar degene die de stich­ting finan­cieel moge­lijk had gemaakt, de rijke Joodse zakenman Sally Berg. Een familielid, nazaat van een zus van Berg, mw. Mariëtte Koster, ver­telde over deze bij­zon­dere persoon. Reitsema heeft door enorme en heldhaf­tige inzet veel kin­de­ren kunnen red­den van depor­ta­tie. Helaas niet alle pupillen: 48 van hen zijn naar een con­cen­tratie­kamp afge­voerd, evenals vier stafle­den. Hun namen zijn nu vereeuwigd in een gedenkplaat bij het monu­ment.

Op ini­tia­tief van de Larense Ineke Hilhorst is een gedenk­plaats voor deze jongens en meisjes en de stafle­den tot stand geko­men, waaraan de burge­mees­ter Elbert Roest be­lang­rijke mede­wer­king heeft gegeven. Ook de pastoor van de Larense Sint Jans­basi­liek heeft zich hier­voor ingezet, mensen geën­thou­sias­meerd en geld bijeen gegaard. Hij en de dominee, die bei­den lid zijn van de aanbevelings­com­mis­sie, leg­den een krans bij het nieuwe monu­ment dat door Lon Pennock is ont­wor­pen.

Er was een mooi, in­druk­wek­kend pro­gram­ma bij de ont­hul­ling waaraan de leer­lin­gen van de Laar & Berg scholen­ge­meen­schap, die huist op de plaats van de Berg­stich­ting, volop deel had­den: zij maakten muziek, lazen eigen gedichten. Onder hen een Syrische vluch­te­linge, die was gevlucht voor opnieuw een oorlog...

Maurits Cohen, een van de kin­de­ren van des­tijds die het wel overleefde, sprak ontroerende woor­den over het gruwe­lijke wat in de tweede wereld­oor­log is gebeurd en over hoe hij toch de blik naar de toe­komst en de dank­baar­heid gericht houdt. Als teken daar­van ston­den drie van zijn klein­kin­de­ren naast hem bij het uit­spre­ken van zijn gela­den woor­den.

De intitia­tiefnemers Ineke Hilhorst, Teun Koetsier en Elbert Roest hebben tevens een boekje ge­pu­bli­ceerd met de namen van de slacht­of­fers op de kaft “De slag om de Berg-stich­ting”, waarin de ach­ter­gron­den van het monu­ment nog eens kunnen wor­den nagelezen.