Een kort bezoek aan Rome
De hervorming van de curie nadert het einde
Voor een kort bezoek van nog geen dag was ik in Rome. Op de Pauselijke Lateraanse Universiteit had ik een goede ontmoeting met de nieuwe decaan en vice-decaan van de theologische faculteit waarmee ons seminarie en ons Hoger instituut voor Godsdienstwetenschappen verbonden zijn. Ook kocht ik er het nieuwe pauselijk jaarboek (Annuario Pontificio) dat vorige week is uitgekomen. Dat is interessant.
Verbonden met de Pauselijke Lateraanse Universiteit
Het Sint Willibrordseminarie, dat nu in Heiloo is gevestigd, is geaffilieerd aan de theologische faculteit van de Pauselijke Lateraanse Faculteit. Dat betekent dat het seminarie onder een zeker toezicht van die faculteit staat, het studieprogramma en de benoeming zijn afgestemd met die universiteit en er regelmatige contacten zijn. Ook voor het Sint Bonifatius-instituut waaraan men in deeltijd een baccalaureaat en een licentiaat in de Godsdienstwetenschappen kan behalen, geldt een dergelijke afstemming. De colleges vinden grotendeels plaats op zaterdagen, waardoor de totale studieduur natuurlijk langer is, maar het vraagt van mensen die andere verplichtingen hebben een inzet die zij met hun werk en gezin kunnen combineren. Het instituut mag zich gelukkig in een goede belangstelling verheugen en we hopen dat ook voor het komende studie-jaar zich de nodige kandidaten zullen melden. Voor ons is de verbinding met deze Pauselijke Universiteit een teken en garantie voor ecclesialiteit, verbondenheid met de paus en de kwaliteit van het studieprogramma.
Andere bisdommen tonen interesse in een meer institutionele vorm van samenwerking met het Sint Bonifatiusinstituut.
Annuario Pontificio en hervorming curie
Het pauselijk jaarboek liet dit jaar lang op zich wachten. Dat zal wel te maken hebben gehad met e hervorming van de curie, want de onderdelen van het Romeinse bestuursapparaat worden in dit jaarboek allemaal en in hun samenhang weergegeven. Maar die hervorming van de curie is nu bijna ten einde: op de dag (13 juni) waarop het nieuwe Annuario en het Statistisch jaarboek van de katholieke kerk werden gepresenteerd, hebben de kardinalen ook de ontwerptekst van de Apostolische Constitutie aan de paus overhandigd die de organisatie van de curie regelt. Ook de voorlopige titel van dit document is al bekend gemaakt: Praedicate evangelium. Het wordt de opvolger van de Apostolische Constitutie Pastor Bonus, die H. paus Johannes Paulus II in 1988 (28 juni) publiceerde (21 jaar na de herziening van paus Paulus VI na het concilie). Paus Franciscus, die overigens de zittingen van de raad van kardinalen erg trrouw heeft bijgewoond, zal de tekst bestuderen en er een besluit over nemen. Als de Constitutie nog dit jaar uitkomt, zal het dus precies dertig jaar na Pastor Bonus zijn.
Wat is er veranderd?
De Romeinse Curie bestond tot voor kort uit het Staatssecretariaat, Congregaties, Rechtbanken, Raden en Diensten, commissies en comité’s, in deze volgorde in het Annuario vermeld, om zo te zeggen: in volgorde van belangrijkheid. In Staatssecretariaat, Congregaties en rechtbanken wordt uitvoerende bestuursmacht en rechterlijke macht uitgeoefend.
Dicasteries
De meest opvallende vernieuwing van de Curie bestaat tot nu ntoe in de creatie van een drietal Dicasteries: Het Dicasterie voor de leken, het gezin en het leven, het Dicasterie voor de dienst aan de integrale menselijke ontwikkeling (caritas, migranten, ecologie en sociale leer van de kerk) en het Dicasterie voor de communicatie. In de indeling van het Annuario zij deze geplaatst tussen de Congregaties en de Rechtbanken. Dat is een belangrijke keuze en is een signaal dat er in de Dicasteries uitvoerende bestuursmacht wordt uitgeoefend. Dat maakt de beslissing om niet-geestelijken (en dus ook vrouwen) te benoemen in de leiding van deze Dicasteries des te opmerkelijker, omdat volgens sommige canonisten en theologen het bestuursgezag in de kerk volledig verbonden zou zijn aan het gewijde ambt. Dit was al doorbroken door paus Johannes Paulus II die het mogelijk heeft gemaakt leken-rechters in de kerkelijke rechtbank aan te stellen en ook werd al eerder een vrouwelijke religieuze benoemd tot ondersecretaris van de Congregatie voor de religieuzen, nu is ook de mogelijkheid geopend dat leken in de Dicasteries tot ondersecretaris (na de kardinaal-prefect en de secretaris de derde persoon in het Dicasterie) worden benoemd. Paus Franciscus heeft er drie benoemd: twee in het Dicasterie voor Leken, gezin en Leven en één in het Dicasterie voor de integrale menselijke ontwikkeling. Ook heeft hij de mogelijkheden voor leken-rechters verruimd en een leek als rector van de Pauselijke Lateraanse Universiteit aangesteld. Taken die voor leken open staan, zijn gelijkelijk open voor mannen en vrouwen.
Financieel beheer
Andere veranderingen in de Romeinse Curie betreffen (tot nu toe) vooral de organisatie van het financieel beheer en toezicht. Wellicht dat daar nog een stap moet worden gezet om de verschillende diensten op financieel gebied goed te laten samen werken.
Natuurlijk ben ik ook benieuwd of de Apostolische Constitutie nog verrassingen zal brengen.
Toch consultor
Voor mij persoonlijk was het nieuwe Annuario ook interessant. Na de keuze van paus Franciscus hadden de consultoren van de Congregatie voor de clerus - onder wie ikzelf - bericht gekregen dat hun benoeming - ook al was de termijn verlopen - zou worden verlengd tot het moment dat de paus nieuwe consultoren zou benoemen. Consultoren hebben de taak de Congregatie van advies te dienen in zaken die aan hen worden voorgelegd. Vorig jaar was het zover dat de paus consultoren benoemde en ik ontving geen bericht van een herbenoeming. Het was op zich normaal dat de paus andere mensen koos. Omdat ik toch door de Congregatie voor de Clerus werd benaderd, begon ik echter wat te twijfelen. Het nieuwe jaarboek lost de twijfels op: het vermeldt mij onder de consultoren. Waarschijnlijk is de benoemingsbrief (biglietto di nomina) van het Staatssecretariaat naar het oude bisdom-adres gestuurd en daar verloren gegaan!
Benoemingen gaan door...
Het Annuario is bij verschijnen al weer een beetje achterhaald, want de benoemingen gaan natuurlijk gewoon door. Zo is onze Nederlandse dr. Miryam Wijlens benoemd tot lid van de Pauselijke Commissie voor de Bescherming van Minderjarigen, maar toen lag het Annuario al op de drukpers. Ook de nieuwe president van de Pauselijke Raad voor de Wetsteksten, mgr. Filippo Iannone o.carm., wordt nog niet als zodanig vermeld in het jaarboek.
Het jaarboek geeft ook enige statistiek. Niet zoveel, daarvoor moet men het Statistisch jaarboek van de katholieke kerk raadplegen. Het Annuario (p. 1130 vv.) vermeldt dat er nu 5173 bisschoppen zijn wereldwijd, ongeveer twee keer zoveel als ten tijde van het tweede Vaticaans concilie (1962-1965)! Er zijn 2882 (aarts)bisdommen.
