'Vrouwelijke Jezuïeten' jubileren

Honderd jaar Vrouwen van Bethanië

Op vrij­dag 21 juni was ik in Breda om met de Vrouwen van Bethanië het hon­derd­ja­rig bestaan te vieren. Zij vormen een dio­ce­sane Con­gre­ga­tie van het bisdom Haar­lem-Am­ster­dam en ik mocht er tevens een nieuwe fase inlui­den door de aan­stel­ling van een "alge­meen admini­strator".

De Vrouwen van Bethanië vormen een kleine, slinkende groep reli­gi­euzen en de leden zijn op leef­tijd. Daarom hebben zij besloten - in goed overleg met het bisdom - om het bestuur in han­den te geven van een alge­meen admini­strator, een be­stuur­der die geen lid is van deze Con­gre­ga­tie en is aan­ge­steld door de bis­schop van Haar­lem-Am­ster­dam. De keuze viel op de Jezuïet, pater Tjeerd Jansen, die op deze dag door mij werd geïnstalleerd tij­dens een Eucha­ris­tie­vie­ring in de kapel van het Begijnhof in Breda. Deze keuze was logisch omdat de Vrouwen van Bethanië zijn gesticht door een Jezuïet en ze zelfs weleens "vrouwe­lijke Jezuïeten" wer­den genoemd omdat ze in een veelvoud van apos­to­laats­werk­zaam­he­den werk­zaam waren en velen een universitaire studie hebben voltooid.
De Vrouwen van Bethanië vormen echter tege­lijk een ge­meen­schap met een eigen cha­risma. Zij zijn uit­ein­delijk een reli­gi­eus instituut gewor­den maar het is niet onwaar­schijn­lijk dat zij in andere tij­den met meer moge­lijk­he­den ook een andere juri­dische vorm zou­den hebben aan­ge­no­men. In totaal zijn er zo'n 140 vrouwen toegetre­den. De elf op de jubileum­vie­ring aanwe­zige vrouwen van Bethanië keken met enkele medewekers terug op een rijk leven. Een vijftal Vrouwen kon door ge­zond­heid en afstand niet aanwe­zig zijn, maar er waren leden uit de Verenigde Staten en Spanje aanwe­zig.

De Eucha­ris­tie hebben we dus gevierd in de Begijnhof­ka­pel waarbij ik on­der­staan­de homilie heb gehou­den. Daar werd een jubileum­kaars ontstoken en aan alle leden een kleiner model daar­van uit­gereikt. Na de H. Mis was er een aperi­tief en diner in zorgho­tel Merlinde, waarbij dank­woor­den uitgesporken wer­den aan het adres van het vorig bestuur, de econo­misch adviseur en de admini­strator.

HOMILIE

Out of the box

Vandaag mogen we vieren
dat Maria Albers en Lou van Moorsel
zich hon­derd jaar gele­den
op het Kopje van Bloe­men­daal ves­tig­den
om de geest van Bethanië te gaan leven,
die de kleur­rijke en in­spi­re­rende Jezuïet,
die onge­loof­lijk dyna­mische pries­ter en hoog­le­raar,
pater Jacques van Ginneken
voor zich had gezien.
Hoe we in deze tijd ook
tegen hem aan mogen kijken:
Van Ginneken had grootse ideeën
met name voor de nieuwe evangeli­sa­tie
van een maat­schap­pij
waar­van hij toen al dui­de­lijk
de secu­la­ri­se­rende ten­densen zag.
Als we iemand als voor­beeld zou­den willen zien
van hoe je “out of the box” denkend,
zoals men dat nu noemt
- d.w.z.: niet slechts stil­staand bij de oude, bekende patronen -,
het evan­ge­lie zou kunnen brengen
en hoe je verbin­dingen zou kunnen leggen
met de mensen van onze tijd,
dan zou­den we zeker Van Ginneken kunnen nemen.

Witten en paarsen

Hij was ori­gi­neel,
“In niets middel­ma­tig, in alles bij­zon­der”.
Daarbij was hij van één ding sterk overtuigd:
Het con­tem­pla­tieve, be­schou­wende leven
en de actieve inzet vullen elkaar aan.
Dit jaar is het zes­tig jaar gele­den
dat het verschil tussen “witten”en “paarsen”
- tussen actieven en con­tem­pla­tieven -
bij de Vrouwen van Bethanië verdween.
Het actieve en het con­tem­pla­tieve
moeten zich verenigen,
we moeten Martha én Maria zijn,
dat is Bethanië;
ook de overvloed van de kost­ba­re nardusbalsem,
die in Bethanië over Jezus’ voeten werd uitgestort,
hoort daarbij:
“In niets middel­ma­tig, in alles bij­zon­der”
en dus over­vloe­dig, volle­dig, rijke­lijk!
Dat zal het kenmerk van onze toe­wij­ding
en van onze inzet zijn
in de geest van dit cha­risma,
altijd weer fris en nieuw.

Vrouwen in de kerk

Daarbij hebben de Vrouwen van Bethanië
in deze hon­derd jaar laten zien
dat vrouwen in die geest van Bethanië
in het ker­ke­lijk en gees­te­lijk leven
veel kunnen en moeten betekenen.
Er was en is zorg voor kin­de­ren en ster­ven­den;
Vrouwen van Bethanië waren actief
in de oecumene, in het theo­lo­gisch gesprek
- heel zicht­baar bij­voor­beeld
tij­dens het tweede Vati­caans concilie
in Foyer Unitas- ,
in gees­te­lij­ke be­ge­lei­ding, catechese
in projecten voor emanci­patie
en een recht­vaar­dige be­han­de­ling van vrouwen,
in het kort: een inzet voor een betere wereld,
geleid door een evan­ge­lisch onder­schei­dings­ver­mo­gen,
een onder­schei­ding van de geesten.

Bethanië: plaats van het kerygma

En tenslotte vin­den we in Bethanië
de kracht van het kerygma,
de centrale bood­schap van het evan­ge­lie
over het paas­mys­te­rie, de ver­rij­ze­nis uit de doden
en het geloof in de Ver­los­ser, Jezus Christus:
“Wie in Mij gelooft, zal leven,
ook al is hij gestorven
en ieder die leeft in geloof aan Mij,
zal in eeuwig­heid niet sterven”.
Ook dat is Bethanië,
dat is de kracht van het evan­ge­lie
dat die eerste twee vrouwen,
hon­derd jaar gele­den,
vanuit de geest van Bethanië
zijn gaan leven.

De kern blijft

Dat is de kern
en die blijft,
ook al bent U mis­schien straks weer met twee
of ook al zal het instituut Vrouwen van Bethanië
ophou­den te bestaan.
Maar er zullen in zekere zin
altijd vrouwen van Bethanië blijven,
omdat er vrouwen zullen zijn
die Martha én Maria willen zijn
en met gul­heid, in overvloed
de bood­schap van het evan­ge­lie
willen leven,
die “gezanten van Christus” willen zijn,
zoals de eerste lezing dat noemde,
dat was de lezing uit de Korinten­brief
waarin dat kerygma zo naar voren komt .

Afgeven...

Zeker, dit is voor U ook
een lange periode van onthechten,
van loslaten en het evan­ge­lie­woord leven
dat we zojuist hebben gehoord:
Verzamelt U geen schatten op aarde...
Verzamelt u schatten in de hemel...
Dus doe wat U kunt en wat u gegeven is,
want: “De liefde van Christus
laat ons geen rust”,
maar hecht er uw hart niet aan,
wees niet bang los te laten, af te geven,
want Hij is groter dan ons hart.

Erfgoed

“Waar uw schat is, daar zal ook uw hart zijn”;
die woor­den van Jezus in het evan­ge­lie van vandaag,
nodigen ons uit ons hart te geven
aan de wer­ke­lijke schat,
die blijft en niet verloren gaat.
Dat is het ware erf­goed van de Vrouwen van Bethanië:
Christus is die schat,
groter dan alles wat wij kunnen en bereiken is Hij;
Hij kan alles ook zon­der ons,
ons loslaten is een over­ge­ven,
een toe­ver­trou­wen,
in han­den leggen
van Hem die de Heer is van de tijd, van onze leven
en van de Vrouwen van Bethanië.

Raken aan een geheim

Er is veel gebeurd in deze hon­derd jaar,
vele zaadjes zijn uitgezaaid.
Het groei­pro­ces is een verborgen geheim,
dat is niet aan ons;
wat wij kunnen zien
zijn soms topjes van een ijs­berg,
een glimp van een mysterie,
zoals Mozes God van ach­te­ren zag
en toch al zijn gelaat moest bedekken
omdat het glansde en straalde.
Zo gaat het met ons, in zekere zin:
wij bewon­de­ren het mysterie,
ontwaren Gods aanwe­zig­heid
in wat we mogen doen,
maar tege­lijk zullen we moeten erkennen:
het is niet meer
dan het raken aan een Geheim.
In deze zin mogen we vandaag
deze hon­derd jaren
van toe­wij­ding
eerbie­dig toe­ver­trou­wen,
ze Hem in han­den leggen:
Het was voor U,
het is voor U,
het blijft voor U,
het is uit­ein­delijk in Uw geheim,
in Uw God­de­lijk mysterie verborgen,
maar wij ver­trouwen
dat U, Heer en Meester,
met onze inzet
Uw werk hebt kunnen doen!
Meer dan weemoed en gemis,
mag er dan ook ver­trouw­volle dank­baar­heid zijn
in ons terug­blik­ken en over­we­gen.