Onbevlekte ontvangenis van de Maagd Maria

heilige Mis en preek in de Sint Adelbertabdij

Op het hoog­feest van de on­be­vlekte ont­van­ge­nis van Maria was ik in de Sint Adelbert­ab­dij in ons bisdom, een klooster met een zeer rijke en oude traditie, om daar met de monniken en de aanwe­zige gelo­vi­gen de heilige Eucha­ris­tie te vieren. Daarbij heb ik de volgende homilie gehou­den.

homilie

Ik weet eer­lijk gezegd niet of dat nog steeds gebeurt, maar er bestaat een oud gebruik dat in abdijen van de Bene­dic­tijnse traditie ieder jaar in de advent het evan­ge­lie van de aan­kon­di­ging van de menswor­ding van Gods Zoon door de engel Gabriël aan Maria door de abt aan de monniken wordt verklaard in een bij­zon­dere en ver­zorgde preek, de homilie “super missus”, naar het eerste woord waar­mee het evan­ge­lie van vandaag in het Latijn begint.

Zo zijn er vele prach­tige homilieën over dit evan­ge­lie ontstaan, zoals de bekende van de heilige Bernardus van Clairvaux en zelf bezit ik een boek met super missus-preken van Dom Paul Delatte van Solesmes.

Mocht de traditie inder­daad nog bestaan dan is het na­tuur­lijk geenszins mijn bedoeling Vader Abt voor de voeten te lopen: dit evan­ge­lie zal terug­ko­men op 20 de­cem­ber, er komt dus nog een andere gelegen­heid.

Maar deze traditie toont wel aan hoe centraal en be­lang­rijk dit evan­ge­lie is: De aan­kon­di­ging door de engel Gabriël van de menswor­ding van Gods Zoon wordt door Maria aanvaard en aan­ge­no­men: “Mij geschiede naar Uw woord”.

De li­tur­gie plaatst dan ook daartegen­over als eerste lezing in de li­tur­gie van het Woord de zondeval van de eerste mensen: Adam en Eva.

Eva: haar naam wordt in het boek Genesis uit­ge­legd als: “Moeder van alle leven­den”.

En zo ont­moe­ten we Maria vandaag in het evan­ge­lie als de nieuwe Eva, die de afwij­zing van God door de eerste Eva ver­vangt door een harte­lijke overgave aan Gods Woord; of zoals we in de hymne “Ave Maris Stella” zingen: door de bood­schap van de engel te aan­vaar­den, ves­tigt Maria ons in vrede en veran­dert zij de naam van Eva in een “Ave”.

Maria wordt de nieuwe Eva, de ware Moeder van alle leven­den.

We vieren vandaag echter het hoog­feest van Maria’s on­be­vlekte ont­van­ge­nis.

De engel zinspeelt daar in zekere zin even op als hij Maria begroet met de woor­den: “Verheug u, Be­ge­na­digde, de Heer is met U”.

Het zijn - zoals U weet - in feite de eerste woor­den van ons “Wees gegroet”, maar dan in iets andere be­woor­din­gen.

De meeste bijbeluitleg­gers menen dat die eerste woor­den van de engel, “Verheug u” of “Wees gegroet” de Mes­si­aanse vreugde uitdrukken.

In samenhang daar­mee mogen we ook de rest van die begroe­ting lezen: “Verheug U, be­ge­na­digde, de Heer is met U”.

De Griekse vorm van het woord voor Be­ge­na­digde - Kecharitomènè - drukt uit dat dit be­ge­na­digd-zijn eigen is aan het bestaan en de staat van Maria.

Terecht heeft de Kerk hierin een zekere grond­slag gezien voor het geloof in Maria’s on­be­vlekte ont­van­ge­nis of voor de al-hei­lig­heid van Maria, zoals de oosterse chris­te­nen zeggen.

De oraties, de gebe­den van de Mis van vandaag leggen heel sterk de verbin­ding met het paas­mys­te­rie, het verlossend lij­den, sterven en verrijzen van onze Heer: “Gij hebt haar - zo hebben we in het ope­nings­ge­bed gebe­den - met het vooruit­zicht op Zijn dood gevrij­waard voor al wat zon­dig is” en het gebed over de gaven zal straks spreken van de genade die God haar vooruit gegeven heeft: “tua gratia praeveniente”: Gods genade heeft voor­ko­men dat zij met de erfschuld werd belast.

Het ging dus wel iets anders bij Maria dan bij ons, maar Maria is echt een verloste, verlost door haar Zoon, zij het op voor­hand.

Maar als we ons niet vergissen moeten we uit de woor­den van het evan­ge­lie van deze dag wel con­clu­deren dat Maria zich dat niet bewust was: haar reactie op de woor­den van de engel wordt als volgt be­schre­ven: “Zij schrok van dat woord en vroeg zich af wat die groet toch wel kon betekenen”.

Maria was door God voor­be­reid op deze dag dat de engel bij haar kwam, zij was voor­be­reid vanaf het eerste moment van haar bestaan, van haar ont­van­ge­nis af, maar zij wist het niet, zij had niet kunnen denken dat God haar hier­voor had bedoeld en dat Zijn plan al vaststond vanaf het aller­eerste begin van haar leven.

Daarom ver­baas­den de woor­den van de engel haar zo.

Na­tuur­lijk is de unieke rol van Maria onver­vang­baar: er kan er maar één de moe­der wor­den van de Ver­los­ser, één kan er maar zijn bestemd om dat “ja” op deze bood­schap van de engel volmon­dig en met onver­deeld hart te geven.

Maar dat neemt niet weg dat ook wij mogen terug­blik­ken op ons leven en mogen zien hoe God ieder van ons heeft bestemd voor een welbe­paalde plaats en een welbe­paalde taak en zen­ding binnen de kerk, in onze situatie en onze wereld.

Want Hij heeft ook ons gekozen en voor­be­reid, Hij heeft ook ons ge­roe­pen en be­ge­na­digd en geleid, alles wat gebeurde had uit­ein­delijk een bete­ke­nis en zin, uit­ein­delijk zal alles blijken te passen in het plan dat Hij met ieder van ons heeft: een plan van vrede en van heil.

En ook voor ons allen geldt - zoals dat gold voor Maria - dat wij dat vaak niet onderkennen en verstaan.

De Heer nodigt ons echter uit tot ver­trouwen, ver­trouwen in Zijn lei­ding en Voor­zienig­heid, dat Hij die ons alles heeft ge­schon­ken ook in de toe­komst zal voor­zien...

En zo is dit ook een dag om met dank­baar­heid Gods voor­zienig­heid te vieren die in de on­be­vlekte ont­van­ge­nis van Maria op bij­zon­dere wijze tot uiting komt.

Amen