Waarom kon Boris Johnson trouwen in de RK Kerk?

Het afgelopen weekend is de Britse prime minister Boris Johnson getrouwd in de Rooms Katho­lie­ke Westminster Ca­the­dral. Van Johnson is bekend dat hij twee eer­dere hu­we­lij­ken achter de rug heeft. Hoe kon hij dan voor de katho­lie­ke kerk trouwen, die toch geen echt­schei­ding aanvaardt? Of kreeg hij soms een privilege wat aan anderen niet gegeven wordt?

De feiten

Laat ik eerst zeggen dat ik niet alle ach­ter­gron­den ken. Ik weet niet meer over de per­soon­lijke 'canonieke' situatie van Boris Johnson dan wat in de media naar voren is geko­men. Het Aarts­bis­dom van Westminster heeft terecht verklaard niet publiek com­men­taar te geven over de per­soon­lijke situatie van huwe­lijks­kan­di­da­ten, ook dus niet als het gaat om de British Prime Minister. Het aarts­bis­dom heeft aange­ge­ven dat “in general terms, a baptised Catholic who has contracted a marriage recognised in civil law but without obser­ving the require­ments of Catholic canon law is not recognised as validly married in the eyes of the Catholic Church.” (in algemene termen, in de ogen van de katho­lie­ke Kerk wordt een gedoopte katho­liek die een huwe­lijk naar bur­ger­lijk recht heeft gesloten zon­der de vereisten van het katho­liek canoniek recht in acht te nemen, niet erkend als gel­dig getrouwd). Verder is aange­ge­ven dat mr. Johnson en zijn echt­ge­note beide pa­ro­chi­anen van de pa­ro­chie van Westminster ka­the­draal zijn en gedoopte katho­lie­ken en dat alle nood­za­ke­lijke stappen geno­men zijn naar canoniek recht.
Daar moeten we het mee doen.

Uit ver­schil­lende media komt ver­der naar voren dat de heer Johnson als kind katho­liek was gedoopt, maar dat hij op Eton "Confirmation" heeft gedaan in de Angli­caanse ge­meen­schap. Er is dus geen twijfel dat hij katho­liek is gedoopt. Dit betekent dat hij katho­liek gedoopt zijnde aan de zoge­noemde "canonieke vorm" was gebon­den, wat inhoudt dat hij om een voor de katho­lie­ke kerk gel­dig huwe­lijk te sluiten zou hebben moeten trouwen voor de pastoor of een door deze gedele­geerde pries­ter of diaken en twee getuigen (c. 1108 par. 1).

De ver­plich­ting van de 'canonieke vorm'

Er is nog wel een compli­ca­tie. In het ker­ke­lijk wet­boek van 1983 werd bepaald (c. 1117) dat (voor­taan, d.w.z. vanaf 27 no­vem­ber 1983) die ver­plich­ting van de "canonieke vorm" niet meer zou gel­den voor katho­lie­ken die bij "formele akt" uit de kerk zou­den zijn getre­den. Dit betekende dat na 27 no­vem­ber 1983 een huwe­lijk van een bij "formele akt" uit de kerk getre­den katho­liek als gel­dig zou wor­den beschouwd, ook als die persoon niet voor de kerk maar bij­voor­beeld alleen bur­ger­lijk was getrouwd. Het laat zich raden dat daarna een hele dis­cus­sie ontstond over wat dan precies een "formele akt" was. De Pau­se­lijke Raad voor de In­ter­pre­ta­tie van Wets­tek­sten heeft daar op 13 maart 2006 zelfs een rondzend­brief aan gewijd. Verder gaf die bepaling van het Ker­ke­lijk Wetboek veel compli­ca­ties. Mensen die uit de kerk waren getre­den, getrouwd en ge­schei­den, kregen te horen dat zij niet kon­den her­trouwen toen zij weer terug­keer­den naar de Kerk'.

Paus Bene­dic­tus XVI heeft daarom die bepaling in 2009 laten ver­val­len: voor­taan zou weer gel­den dat iedere katho­liek, uitgetre­den of niet, pas een gel­dig huwe­lijk zou sluiten als dit voor de kerk was gesloten. Dat werd van kracht op 8 april 2010. Dat was, denk ik, een wijze beslis­sing al blijf thet moei­lijk uit te leggen (maar dat is een tij­de­lijk probleem) dat ker­ke­lijke wet­ge­ving met zo'n impact zo ver­an­de­ren kan.

Was Johnson uit de kerk getre­den?

Wat betekent dit nu voor de "casus Johnson"? Ik kan het niet precies zeggen. Ik kan alleen de vragen stellen: Is Johnson bij formele akt uit de katho­lie­ke kerk getre­den toen hij op Eton zat? Het feit dat hij "confirmation" heeft gedaan, hoeft dat niet per se te betekenen. Als hij niet uit de kerk getre­den was, waren de twee hu­we­lij­ken die hij buiten de kerk heeft gesloten, ongel­dig. Dat kan dan een­vou­dig wor­den ge­con­sta­teerd, zon­der grote pro­ce­dures.

Was Johnson wél bij formele akt uit de kerk getre­den? Dan zou gekeken moeten wor­den naar de data van zijn twee eer­dere hu­we­lij­ken. Waren die gesloten tussen 27 nov. 1983 en 8 april 2010, dan was het eerste van die twee hu­we­lij­ken gel­dig. Na­tuur­lijk zou het zo kunnen zijn geweest dat partners in die twee eer­dere hu­we­lij­ken katho­liek waren; dan was het huwe­lijk ongel­dig omdat die aan de canonieke vorm gebon­den waren.

Een katho­liek gedoopte moet altijd voor de Kerk trouwen om een gel­dig huwe­lijk aan te gaan, dat is nu dus weer onze dui­de­lijke bood­schap.

Hoe zat het met Johnson? Ik weet het niet precies. In ieder geval geeft de Westminster Ca­the­dral aan dat hij een pa­ro­chi­aan is. Dat zou - naar men mag aan­ne­men - betekenen dat hij katho­liek is (vgl. c. 515 par. 1) al is dat mis­schien niet helemaal zeker (vgl. c. 518 en cc. 204-205) . Voorlopig houd ik het erop dat hij in Eton niet formeel uit de katho­lie­ke kerk is getre­den en dus in feite katho­liek was ge­ble­ven.

Geheim huwe­lijk?

In som­mi­ge artikelen wordt ge­spro­ken over een "geheim huwe­lijk". In dit geval gaat het niet over een geheim huwe­lijk in canonieke zin, want er zijn na de ceremonie bekendma­kingen over gedaan; de vie­ring is wel besloten geweest en er is gedispenseerd in de afkon­digingen die normaal voor de huwe­lijks­slui­ting wor­den gedaan, maar dat maakt een huwe­lijk nog niet geheim.

Huwe­lijks­trouw

Anderen hebben het over een ge­schie­de­nis van gebrek aan huwe­lijks­trouw als ze over het Johnson-huwe­lijk schrijven. Na­tuur­lijk moet in de huwe­lijks­voor­be­rei­ding dui­de­lijk wor­den dat iemand het serieus meent, trouw wil blijven en dat (nu) ook kan, maar het ker­ke­lijk huwe­lijk is geen belo­ning voor een vlekkeloos leven. De keuze voor een levens­staat wordt door de katho­lie­ke kerk als een grondrecht van mensen gezien, dus wie het vermogen en de goede intentie heeft en vrij is, wordt tot het huwe­lijk toe­ge­la­ten.

Privilege?

Heeft Johnson een privilege gekregen wat anderen niet hebben? Het ker­ke­lijk huwe­lijks­recht zit op zich logisch in elkaar, maar dat kan toch wel situaties opleveren waar we ons als buiten­staan­ders vragen bij stellen. Ik kan met morele zeker­heid zeggen dat in het geval van Johnson gewoon alleen de canonieke wet is toegepast.

Ga eens praten...

Dit is wél een aanspo­ring - als ik dat zo mag zeggen - om toch eens te gaan praten met een officiaal (ker­ke­lijk rechter, in ons bisdom Vica­ris André van den Hout, bereik­baar via tel. 023-5112600) of des­kun­dige pries­ter, voor alle mensen die in een relationele situatie zitten waar­van ze denken dat ze die door de katho­lie­ke kerk nooit geac­cep­teerd krijgen. Het kan anders liggen, dan je zou denken...