Bij het Motu Proprio 'Traditionis custodes'

Schisma

De paus spreekt in zijn brief dui­de­lijk over "het schisma met de bewe­ging geleid door Mgr. Lefebvre". Hij geeft hier in feite aan dat het intrekken door paus Bene­dic­tus XVI van de excom­mu­ni­ca­tie van de bis­schop­pen van de Pius X fraterni­teit (Fraternitas Sacerdotalis Sancti Pii X, FSSPX), die gewijd waren zon­der pau­se­lijk mandaat, niet betekent dat er geen sprake meer is van een schisma. Dit houdt onder meer in dat gelo­vi­gen niet aan de H. Missen binnen deze FSSPX bewe­ging moeten deel­ne­men, om de communio met de kerk te bewaren (vgl. c. 209).

Pius X

De paus geeft in zijn brief aan dat het toestaan van de Tri­den­tijnse vorm deel uitmaakte van de pogingen de Pius X bewe­ging met de Kerk te verzoenen. Paus Bene­dic­tus had de stap gezet naar een erken­ning van de Tri­den­tijnse ritus als ‘forma extraordinaria’ (bui­ten­ge­wone vorm) van de Romeinse ritus in de over­tui­ging dat die stap niet het gezag en de bin­dende kracht van het tweede Vati­caans concilie zou aantasten, maar dat lijkt niet bewaar­heid te wor­den; paus Fran­cis­cus ziet dat er meer ver­deeld­heid ont­staat die zich uit rond de Tri­den­tijnse li­tur­gie. Zowel paus Bene­dic­tus XVI als paus Fran­cis­cus hebben stappen gezet en tegemoetko­mingen gedaan naar ‘Pius X’, maar dit heeft allemaal niet geholpen. De stappen die vanuit de katho­lie­ke kerk zijn gezet hebben bij ‘Pius X’ niet geleid tot een beke­ring tot de een­heid van de katho­lie­ke kerk. Dan komt de vraag: moeten we wel door­gaan op deze weg, die blijk­baar tot niets leidt en waaraan de Pius X bewe­ging wel een zeker ‘gezag’ ontleent alsof hun onge­hoor­zaam­heid niet zo zwaar telt? Zijn we niet bezig een schisma te legitimeren? Bevor­de­ren we niet een gedrag dat de vereiste communio weerspreekt? Zo zou je de vraag kunnen samen­vat­ten die de paus in zijn brief ind­ringend stelt.

Lex orandi

De paus geeft aan dat de in 1970 herziene li­tur­gie de enige uitdruk­king is van de lex orandi van de Romeinse ritus (art. 1 van het Motu Proprio). Daarbij ver­wijst hij (in zijn brief) vooral naar de ‘participatio actuosa’ (de actieve deelname van de gelo­vi­gen) die door de her­zie­ning van 1970 is vorm gegeven en die gewenst was door het tweede Vati­caans Concilie (maar al sinds H. paus Pius X in de ker­ke­lijke do­cu­menten is bevor­derd). In zijn brief licht de paus dit toe door aan te geven dat de her­zie­ning van de li­tur­gische boeken binnen de traditie blijft en hij onder­streept zijn beslis­sing door te ver­wij­zen naar het feit dat ook paus Pius V na het concilie van Trente vele ritussen afschafte.

Rol bis­schop

Het is de dio­ce­sane bis­schop die de exclusieve compe­tentie heeft om het gebruik van het Missaal van 1962 toe te staan (art. 2); de pries­ters moeten toestem­ming vragen aan de bis­schop om (nog lan­ger) in deze ritus te vieren (art. 5). De toestem­ming geldt uit­druk­ke­lijk voor deze editie van het Missaal met de Tri­den­tijnse ritus en niet voor nog oudere li­tur­gische boeken die soms zaken bevatten die in 1962 al anders waren gere­geld.

Toestem­ming

De bis­schop kan de toestem­ming alleen geven aan pries­ters die voor de publi­ca­tie van het Motu Proprio zijn gewijd. Voor nieuw te wij­den pries­ters kan die toestem­ming slechts gegeven wor­den na instem­ming van de Apos­to­lische Stoel. Intussen heb ik de toestem­ming met de voor­waar­den volgens de bepa­lin­gen van Traditionis custodes al aan ver­schil­lende pries­ters (opnieuw) gegeven, die de Tri­den­tijnse vorm een enkele keer (bijv. een keer per maand of weke­lijks op een week­dag) met gelo­vi­gen vieren.

Plaats van vie­ring

De bis­schop kan voor groepen die gehecht zijn aan de Tri­den­tijnse vorm een plaats of plaatsen aan­wij­zen waar deze Missen kunnen wor­den gevierd, maar niet in paro­chie­kerken (art. 3 par. 2). Nu zijn er weinig niet-parochiële kerken of kapellen in ons bisdom; dat wordt dus heel las­tig. De bis­schop kan echter om een "goede en verant­woorde reden" (iusta et rationabilis causa) in die bepaling dis­pen­se­ren (c. 90 par. 1), maar de intentie van de paus is dui­de­lijk om het aantal plaatsen van deze Misvie­ring en het aantal groepen dat deze ritus viert, niet te laten toe­ne­men (art. 3 par. 6);

Gedele­geerde

De bis­schop moet een pries­ter benoemen als gedele­geerde voor de vie­rin­gen en pas­to­rale zorg voor de gelo­vi­gen die gehecht zijn aan de Tri­den­tijnse ritus (art. 3 par. 4). Hier zullen we in de ko­men­de tijd in ons bisdom over beslissen, maar die benoe­ming is niet voor eind au­gus­tus te ver­wach­ten.

Lezingen in de volkstaal

De lezingen van de Tri­den­tijnse Mis moeten (ook) in de volkstaal wor­den gelezen en wel uit de vertaling die door de Bis­schop­pen­con­fe­ren­tie voor het li­tur­gisch gebruik is goedge­keurd. Deze vertaling is te vin­den in het lec­tio­na­rium, waarbij in het lec­tio­na­rium van het Maria missaal en een appendix op het lec­tio­na­rium al aan­zet­ten te vin­den zijn van een eigen li­tur­gische vertaling. Overigens is die vertaling de Wil­li­brord­ver­ta­ling van 1978 (met een enkele aanpas­sing).

De lezing van de Schrift­tek­sten in de volkstaal kan gebeuren voor­af­gaand aan de preek, zoals dat zeker voor wat het evan­ge­lie betreft al vele tien­tal­len jaren gebruike­lijk was. Het Motu Proprio sluit niet uit dat de lezingen binnen de ritus zelf - dus op hun li­tur­gische plaats - in de volkstaal wor­den gelezen, zoals ook Summorum Pontificum, het Motu Proprio van paus Bene­dic­tus XVI al toestond (aldaar, art. 6).
Deze bepaling is alleen van kracht voor de HH. Missen met deelname van gelo­vi­gen (waarover art. 3 van het Motu Proprio gaat) en niet voor de Missen zon­der volk.

Personele pa­ro­chie

In ons bisdom is na het ver­schij­nen van Summorum Pontificum een personele pa­ro­chie opgericht voor gelo­vi­gen die de Tri­den­tijnse ritus zijn toe­ge­daan. De zorg voor deze pa­ro­chie is toe­ver­trouwd aan de St. Petrus Broe­der­schap, die de Tri­den­tijnse ritus als eigen ritus heeft. Ik waar­deer de inzet van pries­ters van deze pa­ro­chie. Het Motu Proprio voorziet (art. 3 par. 5) dat die pa­ro­chies kunnen blijven, al moet de dio­ce­sane bis­schop het gees­te­lijk nut afwegen en besluiten of hij die pa­ro­chie wil handhaven. Ik neem echter aan dat voor een ophef­fing van deze pa­ro­chies tevens de normale canonieke voor­waar­den gel­den (vgl. bijv. c. 515 par. 2). Er is in ons bisdom nu geen reden wijzi­gingen aan te brengen voor wat de personele pa­ro­chie betreft. Wel geldt ook voor deze pa­ro­chie het vereiste de lezingen (tevens) in de volkstaal te lezen, volgens de goedge­keurde teksten.

Schis­ma­tieke ten­denzen?

Bij alles is door­slag­ge­vend de vraag of er bij groepen die deze Tri­den­tijnse vorm wensen een schis­ma­tieke ten­dens (ontkennen van wet­tig­heid van de li­tur­gische her­zie­ning, van het tweede Vati­caans concilie, verzet tegen de paus, enz.) aanwe­zig is (art. 3, par. 1).