Het Ad Limina bezoek - de derde dag
Woensdag 9 november - met de homilie in de Santa Maria Maggiore
De derde dag van het Ad Limina bezoek begon met de heilige Mis in de Santa Maria Maggiore waar ik hoofdcelebrant was. Het ontbijt moest onderweg worden gebruikt want om 9.15 uur werden we bij het Dicasterie voor Leken, gezin en leven verwacht, dat zich in de wijk ‘Trastevere’ bevindt en niet bij het Vaticaan. Daar is ook het Dicasterie voor de dienst aan de integrale ontwikkeling van de mens. In de middag volgde het Dicasterie voor communicatie en een pers-ontmoeting in de Friezenkerk.
De preek van de Mis is hieronder na te lezen.
San Callisto, leken, gezin en leven
Het enorme pand waarin verschillende Dicasterie gehuisvest zijn, staat pal naast de titel kerk van kardinaal Eijk, de San Callisto. We werden ontvangen in het Dicasterie voor leken, gezin en leven door kardinaal Farrell en zijn medewerkers. Onder hen was de organisator van de Wereldjongerendagen die komend jaar in Lissabon worden gehouden. Hij kon zich nog zijn aanwezigheid bij een jongeren manifestatie in het kader van de WJD in Nieuwkuijk herinneren, waaraan hij positieve herinneringen bewaarde. Ook prees hij de inzet van de Nederlanders voor de WJD ( hij had net de vertegenwoordiger voor Nederland in Lissabon ontmoet) en vertelde dat Nederland meestal meer deelnemers had aan de WJD dan sommige andere, een grotere landen. Onder de stafleden was ook prof. Dr. Linda Ghissoni, die ik kende vanuit de studie en studiedagen over canoniek recht in Brescia. Vanuit de sectie medische ethiek was niemand aanwezig en de kardinaal wilde niet ingaan op de zaken die dit en seksualiteit betroffen, maar beperkte zich tot de opmerking dat de leer van de kerk onveranderlijk is, ‘perennial teaching’.
Incardinatie
Aan prof Ghissoni kon ik nog de vraag stellen of de mogelijkheid die paus Benedictus XVI soms heeft verleend van incardinatie van geestelijken in een publieke vereniging van pauselijk recht, nog gehandhaafd is. Zij antwoordde dat er geen verandering in die mogelijkheid was gekomen maar dat de laatste verlening die aan ‘Emmanuel’ was, zo'n vier jaar geleden. Dit technische punt zal veel lezers niets zeggen, maar als priester hoor je bij een bisdom of een ‘orde’ of prelatuur gewoonlijk, het is de vraag of dat ook anders kan zijn (dat een clericus dus bij een vereniging hoort) en wat daar de risico's van zijn.
Menselijke ontwikkeling
Bij het Dicasterie voor de bevordering van de integrale menselijke ontwikkeling ging het over de sociale rechtvaardigheid en de inzet van de kerk daarvoor. De staf van het Dicasterie vroeg ons niet alleen om inzet en aandacht hiervoor maar ook om bekend te maken wat we doen, zodat mensen daar verbinding mee aan kunnen gaan en zien hoe de inzet van de kerk is. Het punt was me uit het hart gegrepen. De nieuwe structuur van het Dicasterie werd toegelicht en verschillende sociale vragen werden besproken, zoals armoede in Nederland en het ontdekken van armoede, die zich vaak verstopt uit schaamte. Natuurlijk ging het ook over de zorg voor migranten en het betrekken van het bij de sociale opdracht van de kerk.
In de middag werd nog een bezoek gebracht aan het Dicasterie voor communicatie. Sommige bisschoppen gingen naar het Dicasterie voor de evangelisatie (missie) en het Dicasterie voor de interreligieuze dialoog.
Homilie
Het is Zijn Kerk
Kerkwijding van Sint Jan van Lateranen - 9 November
Santa Maria Maggiore
Verkeerd?
U zou kunnen opmerken dat we vandaag
in de verkeerde kerk zitten,
omdat de wijdingsdag is
van de kathedraal van Sint Jan van Lateranen
- mater et caput omnium ecclesiarum,
moeder en hoofd van alle kerken -
die zich twintig minuten lopen van hier bevindt,
maar we zouden dit ook als een schikking
van de Goddelijke Voorzienigheid kunnen zien
dat we hier vandaag zijn bij Maria,
die de moeder is van de Kerk.
Kerkwijding van de Sint Jan
De Sint Jan van Lateranen
is de kathedraal van de bisschop van Rome,
dus bij uitstek de kerk van de paus.
Het feest van deze dag bepaalt ons
bij het gebed voor de paus
en bij de betekenis van kerk-zijn,
niet alleen in de zin van het gebouw,
maar ook als gemeenschap.
“Gij zijt Gods bouwwerk”,
hield de apostel Paulus ons voor.
Kritiek op het rapport
Toen het algemeen Ad Limina rapport verscheen,
kwam er enige kritiek op het feit
dat het bepaald geen florissante schildering
van de kerkelijke situatie gaf
en dat de initiatieven ontbraken
om die situatie te veranderen.
Het antwoord daarop lijkt me allereerst
dat wij inderdaad ons moeten inzetten,
dat ieder contact dat we leggen,
ieder initiatief dat we nemen
een gelegenheid en een kans is
om het zaad van het evangelie te zaaien.
Maar evangelisatie is uiteindelijk
geen zaak van grootse plannen,
ook Jezus had die niet.
Het is uitzending en uitnodiging: “Kom en zie”.
Wij hopen een persoon te begeleiden
naar de ruimte waar hij of zij God kan ontmoeten
- daarop zullen de plannen die wij maken
dan ook gericht moeten zijn -,
maar het eigenlijke gebeurt niet door ons,
het eigenlijke is genade.
Wij faciliteren, wij bewerken,
maar het is de goede God en Hij alleen
die het hart van een mens
kan raken en omvormen,
waarbij Hij die mens respecteert
in diens openheid of gebrek daaraan.
Plannen maken, adviezen inwinnen?
Waarschijnlijk hebben wij inderdaad
niet de adequate plannen
om de situatie van onze maatschappij
om te vormen,
of om de mensen tot kerk en geloof te trekken.
We mogen dat onszelf verwijten
als we niet genoeg hebben gedaan,
lui en gezapig zijn geweest;
en als we niet goed
naar de juiste adviezen hebben geluisterd
mag dat ook worden gezegd,
maar niemand heeft
een kant en klare oplossing
en de basis van al onze inzet
kan geen andere zijn
dan het faciliteren van de genade
in trouw aan het toevertrouwde pand,
aan de schat van ons geloof.
De poorten der hel
Op deze dag van de kerkwijding
van Sint Jan van Lateranen
mogen we ons dat te binnen brengen,
zoals de heilige paus Johannes XXIII
dat deed op de avond van zijn pauskeuze:
hij was zenuwachtig, onrustig - zoals U weet -
totdat hij bedacht:
het is niet mijn Kerk, het is Zijn kerk,
de kerk is van de Heer,
uiteindelijk is de belofte niet
dat de poorten der hel de kerk niet zullen overweldigen
door wat wij hebben gedaan
- hoezeer we ons ook moeten inzetten -,
maar die krachten zullen niet overwinnen
door wat Hij doet:
“Ik zal met U zijn tot aan het einde der tijden”.
Schamel maar hoopvol
Het is dus ook niet erg
en eigenlijk zelfs goed
als wij ons onze schamelheid, onze beperktheid
bewust zijn,
hoe weinig succesvol alles
menselijkerwijs is,
hoeveel bedreigingen er zijn
voor het geloof, voor de kerk,
voor een gelovig leven.
De Kerk is niet van ons,
de Kerk is van de Heer.
En naast het grote plaatje
van een samenleving
die steeds minder gelovig is,
is er het plaatje - God zij dank! -
van mensen die worden geraakt,
die Jezus vinden, God ontdekken
en die vooruitgaan met Gods genade.
Maria, moeder van de Kerk
We mogen hieraan denken
in deze moeder van alle Mariakerken.
Laten we hier onze kerk,
onze gelovigen, onze priesters, diakens,
catechisten, pastoraal werkers,
allen die zich inzetten voor Christus en Zijn kerk
onder haar bescherming stellen.
Goede Moeder van de Kerk,
waak over ons,
bescherm ons,
zegen ons!
