Paus Benedictus is naar de hemel!

Vanavond 19.00 uur Mis voor hem in de kathedraal

"Adieu aan Bene­dic­tus XVI, nederige werker in de wijn­gaard van de Heer" met deze woor­den maakte het Vati­caan van­mor­gen bekend dat emeritus paus Bene­dic­tus XVI op oude­jaars­mor­gen om 9.34 uur op 95 jarige leef­tijd naar het huis van de Vader is over­ge­gaan. Het is met dank­baar­heid dat ik denk aan wat hij als theoloog, als her­der, prefect van de Con­gre­ga­tie voor de Ge­loofs­leer en paus voor de Kerk heeft betekend.

Aan­slui­tend aan het Angelus van 12.00 uur luidde de doodsklok van de de ka­the­drale basiliek voor paus Bene­dic­tus op deze oude­jaars­dag.

Om 19.00 uur wordt van­avond (31 de­cem­ber 2022) een heilige Mis gevierd in de ka­the­drale basiliek van Sint Bavo, Mgr. Bottemanne­plein, Haar­lem, tot intentie van de overle­den emeritus-paus.

In de Apos­to­lische Nuntiatuur, Carnegielaan 5, Den Haag, is het moge­lijk voor paus Bene­dic­tus een Con­do­lean­ce­re­gis­ter te tekenen van woens­dag 4 tot vrij­dag 6 januari tussen 10.00 - 13.00 en 14.00 - 16.00 uur. Ook is het moge­lijk een con­do­lean­ce te sturen via het e-mail adres van de Apos­to­lische Nuntiatuur: apost.nuntiatuur@ziggo.nl.

Een nederig en een­vou­dig arbei­der

Jozef Ratzin­ger werd in 1927 geboren in Marktl am Inn (Beieren, Duits­land) en werd in 2005 de op­vol­ger van paus Johannes Paulus II, de grote paus die meer dan 25 jaar aan het roer van de kerk had gestaan. De eerste woor­den die hij op het balkon van de Sint Pieter sprak waren die zo bekend gewor­den zinnen: "Na de grote paus Johannes Paulus II hebben de heren kar­di­na­len mij, een nederig en een­vou­dig arbei­der in de wijn­gaard van de Heer, gekozen. Ik vind troost in het feit dat de Heer zelfs weet te werken met onvolmaakte instru­menten en bovenal beveel ik mij in Uw gebe­den aan". Die woor­den kenmerkten hem: een­vou­dig, nederig, geen hoge dunk van zich­zelf, vrien­de­lijk, aimabel en een man van geloof. Hij had het paus­schap niet gezocht, integen­deel hij had alles voor­be­reid om met emeritaat te kunnen gaat toen hij gekozen werd. In 2013 besloot hij als paus terug te tre­den.

Her­me­neu­tiek van de con­ti­nuï­teit

Jozef Ratzin­ger is één van de grootste theologen van de twin­tigste eeuw geweest en hij heeft een om­vang­rijk oeuvre nagelaten. Ook als paus heeft hij nog be­lang­rijke werken ge­schre­ven, waar­on­der drie En­cy­clie­ken over de god­de­lijke deug­den (de laatste over het geloof is uitge­ko­men onder zijn op­vol­ger) en de drie Jezus-boeken. Be­lang­rijk aspect van zijn pon­ti­fi­caat was onder meer de "her­me­neu­tiek van de con­ti­nuï­teit", waar­mee wordt aangeduid dat ont­wik­ke­lingen binnen de leer van de kerk niet moeten wor­den verstaan als een breuk maar als een orga­nische ont­wik­ke­ling in overeenstem­ming met wat vroe­ger al werd geloofd. Het is als het ware het uitrollen van een mooie loper, die welis­waar dezelfde blijft maar waar­van steeds meer mooie aspecten wor­den gezien. Een ander be­lang­rijk aspect was de syste­ma­tische strijd tegen en aanpak van pedofilie, grens­over­schrij­dend gedrag ten opzichte van min­der­ja­rigen, waar­mee paus Bene­dic­tus ver­der ging.

Her­in­ne­ringen aan de professor

Zelf bewaar ik ver­schil­lende mooie her­in­ne­ringen aan paus Bene­dic­tus. Als se­mi­na­rist heb ik hem voor het eerst mee­ge­maakt. Toen was hij na­tuur­lijk nog geen paus maar theo­lo­gie-professor in Regens­burg en lid van de be­ge­lei­dings­com­mis­sie van ons semi­na­rie. In die hoe­da­nig­heid bezocht hij ons en hield een lezing tij­dens de studie­da­gen van het semi­na­rie, waar­van me nu vooral bij staat dat deze professor alles zo knap en hel­der kon formu­le­ren.

Her­in­ne­ringen aan de kar­di­naal

Toen ik na mijn pries­ter­wij­ding en kape­laans­ja­ren in Rome stu­deerde, kwam ik -inmiddels - kar­di­naal Ratzin­ger weer tegen. ’s Morgens vroeg of ’s Avonds zag je hem over het Sint Pieters­plein lopen op weg van huis naar kantoor of van kantoor naar huis. Soms kwam ik hem tegen bij bij­een­komsten van Het Werk over John Henry Newman waar de kar­di­naal ook belang­stel­ling voor had. De ont­moe­tingen waren altijd vrien­de­lijk, rus­tig, nooit gehaast, maar met aan­dacht voor de persoon.

Met Mgr. Punt ben ik een keer op au­diën­tie bij kar­di­naal Ratzin­ger geweest omdat mgr. Punt over de Vrouwe van alle Volkeren en Maria als Mede­ver­los­seres wilde spreken. Dat laatste vond de kar­di­naal een ‘vrije kwestie’, dat wil zeggen dat je daar ver­schil­lende meningen over kon hul­digen.

Als rector van het semi­na­rie heb ik tweemaal mee­ge­maakt dat we met de pries­ter­stu­denten op bede­vaart naar Rome gingen. Daarbij had­den we ook een au­diën­tie bij kar­di­naal Ratzin­ger. De eerste keer was in 1998. De ont­moe­ting vond plaats in de binnen-loggia van de Con­gre­ga­tie voor de Ge­loofs­leer en de stu­den­ten van Re­demp­to­ris Mater zongen tot besluit een lied met gitaar. In 2004 waren we opnieuw in Rome, het laatste jaar van het pon­ti­fi­caat van paus Johannes Paulus II die de eerste steen voor het semi­na­rie zegende. Ook nu was er een au­diën­tie bij kar­di­naal Ratzin­ger die ons nog de plaats, het lied en andere details van de au­diën­tie van zes jaar daarvoor wist te ver­tellen!

Her­in­ne­ringen aan de paus

Tijdens een algemene au­diën­tie had ik gelegen­heid de publi­ca­ties van ons semi­na­rie aan de paus aan te bie­den. Na­tuur­lijk had ik niet de hoop dat hij ze zou lezen, maar hij bekeek de boeken aan­dach­tig en bla­derde er door­heen.

In ok­to­ber 2011 benoemde paus Bene­dic­tus XVI me tot titulair bis­schop van Arsacal en hulp­bis­schop van Haar­lem-Am­ster­dam. Het jaar erop nam ik deel aan de cursus voor de ‘baby-bis­schop­pen’, de pas benoemde bis­schop­pen, met aan het einde de au­diën­tie bij de paus. De paus was dui­de­lijk ouder gewor­den, brozer, al was de ont­moe­ting opnieuw zeer harte­lijk.

Her­in­ne­ringen aan de emeritus-paus

In 2015 wer­den er nieuwe kar­di­na­len gecreëerd en van­wege mijn bekend­heid met één van hen, was ik er bij. Ook emeritus-paus Bene­dic­tus was geko­men. Na afloop bestorm­den alle kar­di­na­len en bis­schop­pen hem om hem te kunnen groeten. Mij is het niet gelukt...

Een bij­zon­dere her­in­ne­ring aan de emeritus paus was aan een gebeur­te­nis tij­dens de bisdom-bede­vaart in 2016. Een afvaar­diging van ons ka­the­drale koor mocht een klein concertje geven voor paus Bene­dic­tus voor het kloostertje in de Vati­caanse tuinen waar hij tot zijn over­lij­den heeft gewoond. De foto ervan is bij het voor­gaande bericht ge­pu­bli­ceerd. De paus genoot ervan en ze mochten nog wel wat meer zingen dan eigen­lijk was voor­zien...

In paradisum...

Met deze her­in­ne­ringen heb ik paus Bene­dic­tus willen danken en eren. Nederige en een­vou­dige die­naar in de wijn­gaard van de Heer, moge U nu binnen­gaan in het Paradijs, mogen U de vreugde smaken Uw Heer te zien van aange­zicht tot aange­zicht...

Rust in vrede!

ENCYCLIEKEN VAN PAUS BENEDICTUS XVI

1. Deus caritas est, De liefde: Naasten­liefde en Gods liefde 25 januari 2006
2. Spe salvi, De hoop 30 no­vem­ber 2007
3. Caritas in Veritate Liefde in waar­heid. Sociale en­cy­cliek 29 juni 2009

POSTSYNODALE APOSTOLISCHE EXHORTATIES VAN PAUS BENEDICTUS XVI

1. Sacra­mentum Caritatis - Over de Eucha­ris­tie, 22 febr. 2007
2. Verbum Domini - Woord van God in zen­ding van de Kerk, 30 sept. 2010
3. Africae Munus - ver­zoe­ning, recht­vaar­dig­heid, vrede in Afrika, 19 nov. 2011
4. Ecclesia in Medio Oriente - De kerk in het Midden Oosten, 14 sept. 2012