Boek van Twitterpastoor Jan-Jaap van Peperstraten gepresenteerd
Het boek heet kort maar krachtig: Katholiek
In de fraaie H. Laurentiuskerk aan het Verdronkenoord in Alkmaar werd op woensdag 2 april het boek gepresenteerd dat pastoor Jan-Jaap van Peperstraten heeft geschreven: "Katholiek. Het katholieke geloof in de lage landen. Een rondleiding", verschenen bij KokBoekencentrum in Utrecht.Wat vind ik ervan? Ik was getriggerd door wat hij schrijft over Pastoraal Concilie en Acht Meibeweging. Lees het hieronder.
In de fraaie Laurentiuskerk was nog meer te zien...
Een bijzondere kerk...
De Cuijperskerk is de plaats waar het sacramentswonder wordt herdacht dat in de Middeleeuwen in Alkmaar heeft plaatsgevonden. Op het zijaltaar, rechts vooraan, wordt door een zilveren engel (gemaakt in 1643) het kazuifelfragment getoond waarop de sporen zitten van het h. Bloedwonder dat in 1429 in Alkmaar heeft plaatsgevonden. Het H. Bloed was door priester Folkert gemorst bij zijn eerste Mis; een jaar later werd een schipper in nood gered door het H. Bloed van Alkmaar te vereren.
Breurke van Megen
Naast het altaar bevindt zich een muurschildering van een sacramentsprocessie (zie foto). Eén van de misdienaartjes in rode toog is Everard Witte, toen misdienaar in de Laurentiuskerk, later bekend geworden als broeder Everardus of het Breurke van Megen voor wie een zaligverklaringsproces loopt. Nog steeds geniet het Breurke veel verering in Megen. In de kerk stond een "banner" in verband met het zaligverklaringsporces (zie foto).
Martelaren van Alkmaar
Bij de ingang van de kerk is een gedachtenis-plaquette van de martelaren van Alkmaar aangebracht, die gestorven zijn, vermoord door de Geuzen, toen het katholieke geloof in de Reformatie werd verboden. Vicaris Gerard Bruggink is momenteel bezig zich in hun leven en geschiedenis te verdiepen.
Kortom, de H. Laurentius is een bijzondere kerk met een rijke geschiedenis en het is een plaats van bijzondere verering.
Twitterpastoor
Hier vond dus de presentatie plaats van het boek van de huidige mede-pastoor Jan-Jaap van Peperstraten die eveneens bekendheid geniet als "Twitterpastoor" en van zijn account meer dan 17.000 volgelingen heeft. Daarin reageert hij op vaak gevatte, humoristische wijze op gebeurtenissen in kerk en wereld.
Boekpresentatie
Een aardige groep mensen was gekomen om de boekpresentatie bij te wonen; ook de priester-collega's van Jan-Jaap waren erbij aanwezig. Henk Adriaanse opende de middag met een hartelijk en geestig woord aan het adres van zijn pastoor. Hij kijkt al uit naar het (waarschijnlijk) volgende boek van de priester, dat zijn preken zal bevatten.
Eerste exemplaar
Daarna sprak Peter Gorter van KokBoekencentrum die de auteur bij het ontstaan van het boek had bijgestaan en grenzen had gesteld, waardoor het boek binnen de omvang bleef. Hij vertelde dat het boek in heel korte tijd was ontstaan, de schrijver had het in de laatste 1½ jaar geschreven. Gorter was ook zelf in zijn geloof en in zijn relatie tot de Moederkerk gegroeid, vertelde hij. Hij overhandigde het eerste exemplaar aan de auteur (die het boek overigens al tien dagen in huis bleek te hebben, maar goed, zo'n officieel moment hoort er toch wel bij).
Hoe ontstond het idee?
Daarna vertelde Jan-Jaap hoe hij op het idee was gekomen: een dergelijk boek was er nog niet en werd door hem zeer gemist. Andere, op zich goede werken, beperkten zich tot een uiteenzetting van het katholieke geloof of een deel ervan; "Katholiek" heeft een persoonlijke insteek en legt regelmatig de band met pastorale ervaringen; ook wordt de link gelegd met de kerk in de lage landen en met haar geschiedenis en ethiek.
Reacties
Vervolgens was het mijn beurt om een reactie te geven op de inhoud van het boek, die is hieronder te lezen. Ik had daarvoor een Pdf van het boek per mail ontvangen. Ds. Coen Wessel, algemeen secretaris van de Raad van Kerken in Nederland, leerde de auteur via Twitter kennen en prees met name de insteek van het boek, die hem veel nieuwe inzichten had opgeleverd.
Van harte proficiat, Jan-Jaap, met deze publicatie!
Een eerste reactie na lezing van ‘Katholiek’
KATHOLIEK. Het katholieke geloof in de lage landen. Een rondleiding (Kokboekencentrum uitgevers, Utrecht 2025)
Begenadigd schrijver
Pastoor Jan-Jaap van Peperstraten is een begenadigd schrijver. In een leesbare stijl die je meeneemt, weet hij het katholieke geloof weer te geven en uit te leggen, waarbij het boek bij tijd en wijle leest als een pakkende roman, niet als een dorre verklaring van saaie geloofswaarheden. De schrijver is buitengewoon goed in het vinden van aardige vergelijkingen en geestige beelden. Om een enkel voorbeeld te noemen: als Jan-Jaap van Peperstraten het over de middeleeuwse liturgie heeft, zegt hij dat de liturgie meer het werk werd van de priester, waarbij de gelovigen toekeken. En dan schrijft hij: “Met andere woorden: de zondagse viering werd een soort kijksport. Maar zoals dat met kijksporten gaat, was de betrokkenheid wél erg groot” (p. 201). We zien hert door de vergelijking met de voetbalwedstrijd - natuurlijk van AZ - helemaal voor ons!
Canoniek recht
Ik wil Jan-Jaap dus graag mijn complimenten geven voor dit goed geschreven boek, al verschijnt het zonder de kerkelijke goedkeuring die is voorzien (c. 827). Dat is overigens zonder opzet gebeurd, de auteur heeft me verzekerd dat hij daar niet bij heeft stil gestaan. Het canoniek recht is dan ook een aspect van de katholieke kerk dat in deze uitgave nog niet is meegenomen. Zoals de auteur in het voorwoord zegt: het werk blijft onvoltooid, er is nog veel meer te zeggen, maar ergens moet je als auteur er een punt achter zetten. Bovendien is het al zeer bewonderenswaardig te noemen dat een priester aangesteld in de pastoraal van een flink aantal parochies en locaties, een dergelijk werk voor elkaar heeft gekregen, herstellende van een burn-out en de pastorale werkzaamheden weer opbouwend.
Goed gekozen onderwerpen
Daaraan moet worden toegevoegd dat de keuze van de onderwerpen werkelijk zeer goed is te noemen. Hierin vindt iemand die het katholieke geloof wil leren kennen, maar ook iemand die al tientallen jaren kerkganger is en ervaringen heeft opgedaan met de kerkgeschiedenis van de laatste halve eeuw, veel reflecties en beschouwingen die zeer behulpzaam zijn bij de verwerking wat die persoon heeft meegemaakt.
Voor beginners en... gevorderden
Kortom, het boek van pastoor Jan-Jaap van Peperstraten zal zowel zoekenden en beginnende gelovigen als doorgewinterde kerkgangers kunnen aanspreken. Voor een volgende editie zou het nog een aanbeveling kunnen zijn om aandacht te besteden aan de christelijke antropologie en de theologie van het lichaam, die met name door paus Johannes Paulus II zijn ontwikkeld en mijns inziens een goede hulp zijn om ethische vragen, met name op het gebied van de beleving van seksualiteit, relaties, leven en dood en goed-mens-zijn, te kunnen plaatsen in de bredere context van een christelijke visie op de mens.
Kerkgeschiedenis
Bijzonder geslaagd vond ik ook het overzicht over de kerkgeschiedenis. Om in zo weinig bladzijden een interessant en boeiend, maar tegelijk ook redelijk nauwkeurig overzicht te geven van een kerkgeschiedenis vol bijzondere tournures, is bepaald geen sinecure. Dit overzicht is behalve zeer goed leesbaar, ook interessant zelfs voor degene die al veel van de kerkgeschiedenis weet, omdat er binnen de beschrijving van de grote lijnen, bijzondere accenten worden gezet met interessante, verhelderende details.
Het krukje
In het kerkhistorisch overzicht vinden we ook het verhaal van het krukje dat niet verplaatst mocht worden, omdat het er altijd had gestaan. Ik hoef daar niet nader op in te gaan, dat krukje heeft in verschillende media al wel voldoende bekendheid verworven! Dat krukje wordt nog eens genoemd in het verhaal van het oudkatholieke schisma. Opvallend genoeg wordt het Jansenisme niet vermeld onder de factoren die in dit schisma hebben meegespeeld. Ik dacht bij het lezen van die passage: misschien heeft de auteur gelijk en ging het in feite meer om culturele achtergrond en standsbewustzijn dan om theologische verschillen.
Pastoraal Concilie
Met bijzondere belangstelling heb ik het gedeelte over het Pastoraal Concilie en de Acht Mei Beweging gelezen. In het boek wordt het Pastoraal Concilie in Noordwijk gesitueerd, maar dat is een klein foutje: het was in Noordwijkerhout, in het voormalig kleinseminarie Leeuwenhorst waar ik toen een leerling was. Ik heb gezongen bij een openingsmis, vergaderingen meegemaakt op de perstribune, soms mijn kamertje moeten afstaan aan een deelnemer aan die vergadering. Ik ben over die vergadering iets minder positief dan het boek dat dit Pastoraal concilie een vorm van “synodaliteit avant la lettre” noemt (p. 288).
Synodaliteit
Synodaliteit is een “samen op weg gaan”. De basis voor synodaliteit wordt beschreven in het tweede Vaticaans concilie, met name in de Constitutie over de Kerk, Lumen Gentium (nn. LG 12 en LG 37). Dat document ziet zo’n bijeenkomst als een uitdrukking van de algemene geloofszin, binnen het kader van een algemene overeenstemming inzake geloof en zeden (LG 12). Synodaliteit nodigt uit om vrij te spreken en met vrijmoedigheid, vanuit die gemeenschappelijke basis. Juist die gemeenschappelijke grond ontbrak in het Pastoraal Concilie, dat in het aanmoedigen van experimentele liturgie, in de visie op het huwelijk, in de afwijzing van de Encycliek Humanae Vitae, van het celibaat en van de aanmerkingen door Rome op de Nieuwe Catechismus, een weg ging van tegenstelling en confrontatie in plaats van synodaliteit en gesprek.
Acht Mei Beweging
Toen ik jaren later met pater Otto Ter Reegen werd gevraagd om namens de Bisschoppenconferentie bij de Acht mei Beweging te sonderen naar mogelijkheden voor gesprek met de bisschoppen, wilde ik weten of we in het tweede Vaticaans concilie een gemeenschappelijk fundament voor gesprek zouden kunnen vinden. Dat bleek helaas uiterst problematisch te zijn.
Polarisatie
Toch blijft die gemeenschappelijke geloofsbasis een belangrijke voorwaarde voor synodaliteit: het verlangen om je katholieke geloof te beleven en te delen. Waar dat niet mogelijk is binnen de kerk ontstaan onvruchtbare polarisatie en verwijdering. We hebben zo’n veertig jaar nodig gehad om die wonden weer een beetje te laten helen.
Katholiek
Dan zijn we weer terug bij de titel van het boek: Katholiek, dat drukt universaliteit uit. We zijn niet katholiek met een eigen groepje dat zijn eigen weg gaat, maar in een universele verbondenheid door tijd en ruimte van allen die geloven, in één kerkgemeenschap, wat bijzonder wordt uitgedrukt door de paus als hoogste en universele herder van die gemeenschap.
Proficiat, Jan-Jaap, met dit boek dat je met zoveel kennis en kunde, met literaire en communicatieve begaafdheid hebt geschreven!
+Jan Hendriks
