Homilie gehouden bij het Requiem ter gedachtenis aan paus Franciscus

Nederlands en Italiaans

Qui si trova l'omelia pronunciata in occasione della S. Messa in suffragio di S.S. Papa Franbcesco in lingua Italiana e Olandese.
Hier­on­der vindt U de homilie gehou­den bij de Mis van Requiem voor paus Fran­cis­cus in de Co-ka­the­drale basiliek van Sint Nicolaas in Am­ster­damen de ka­the­drale basiliek van de H. Bavo in Haar­lem.

De Ita­li­aanse tekst is voor­be­reid voor ver­schil­lende gasten in de Sint Nicolaas­basi­liek in Am­ster­dam.

H. MIS TER GEDACHTENIS AAN PAUS FRANCISCUS

Opstan­ding

Ik dank U aller­eerst voor Uw aanwe­zig­heid
en meeleven nu de paus is overle­den.
We nemen afscheid van paus Fran­cis­cus
in deze Paasweek
waar­van de li­tur­gie ons iedere dag opnieuw
spreekt van de ver­rij­ze­nis,
de opstan­ding uit de dood van Jezus Christus.

Pelgrims­tocht

Onze weg door het leven
is een pelgrims­tocht
van hoop op eeuwig leven,
geen tocht naar een onvermij­de­lijke afgrond
naar een duister “niets”.
Kort voor zijn ziekte en over­lij­den
heeft paus Fran­cis­cus een boek ge­pu­bli­ceerd
over zijn leven, dat vooral ge­tui­ge­nis is.
De titel van het boek is “Hoop”,
hij heeft als thema voor dit jubel­jaar 2025 gekozen:
“Pelgrims van de hoop”.
Bij “hoop” denken chris­te­nen aller­eerst
aan de hoop op het eeuwig leven.
Die hoop is nu voor de paus vervuld,
zijn aardse pelgrims­tocht heeft haar doel bereikt.

Afscheid

In die geest nemen we van­avond
afscheid van paus Fran­cis­cus
en blikken we terug op zijn leven en dienst
aan Christus en de Kerk:
 we zijn bedroefd om het afscheid,
om zijn heen­gaan,
omdat we hem zullen missen,
maar we zijn niet alleen maar somber en triest:
paus Fran­cis­cus is opge­gaan naar zijn bestem­ming,
het hemels Vaderhuis;
en ons gebed voor hem is
dat hij daar gelukkig en in vrede zal zijn.

een dier­ba­re verliezen...

We horen in deze Paasweek keer op keer,
ook vandaag in het evan­ge­lie,
dat de leer­lin­gen moeite hebben
om te geloven dat de Heer verrezen is,
dat zij hun gevoelens van rouw en verdriet
moei­lijk achter zich kunnen laten
en dat zij iedere keer opnieuw
erin beves­tigd moeten wor­den
dat hun Heer leeft..
Dat is voor ons na­tuur­lijk zeker wel herken­baar:
als we een heel dier­baar iemand verliezen,
iemand die een deel was van je leven,
kost het ons veel moeite
om inner­lijk zover te komen
dat we ver­der kunnen gaan, vooruit kunnen kijken,
zelfs al geloven we nog zo vast in een eeuwig leven.
Eén van de zaken die dan kan helpen
is dat we ons woor­den, daden, het leven van de overle­den
voor de geest halen
en proberen in die geest ver­der te gaan,
in­spi­ra­tie uit dat leven mee te nemen,
te bedenken hoe de over­le­de­ne had gewild
dat wij ver­der zou­den gaan.

In­spi­re­ren

Dat geldt ook voor het leven van paus Fran­cis­cus:
ik denk dat we hem het meeste eren
door de vele mooie en goede, in­spi­re­rende
woor­den, besluiten en ini­tia­tie­ven
uit de jaren van zijn paus­schap
ons te binnen te brengen
en ons daardoor te laten in­spi­re­ren.

Ik wil daarom graag enkele aspecten uit het leven
van paus Fran­cis­cus noemen,
die kunnen in­spi­re­ren,
zon­der daar­mee in dit kader volle­dig te kunnen zijn

Exhor­ta­tie

Afgezien van de En­cy­cliek “Lumen fidei”,
die nog groten­deels door zijn voor­gan­ger paus Bene­dic­tus
was voor­be­reid,
is de Apos­to­lische Exhor­ta­tie “Evangelii Gaudium”
het eerste grote do­cu­ment geweest
van paus Fran­cis­cus.
Je zou die Exhor­ta­tie
het pro­gram­ma kunnen noemen van zijn pon­ti­fi­caat.
De tekst gaat over een Kerk die erop uitgaat,
die naast de mensen gaat staan,
die verwel­ko­mend is,
aller­eerst in daden het evan­ge­lie doorgeeft.
Paus Fran­cis­cus heeft steeds be­klem­toond
dat een Kerk die mensen afstoot
niet evan­ge­li­se­rend kan zijn.
Pas als je je bemind en aanvaard weet,
zul je open gaan en in ant­woord op die liefde
 stappen willen zetten naar een ander, beter leven.
Niet voor niets was het laatste teken dat de paus gaf
het bezoek aan de ge­van­ge­nen op Witte Donder­dag.

Eerst verwel­ko­men

Deze verwel­ko­mende hou­ding,
is wezen­lijk voor geloof en kerk;
het is de hou­ding van de barm­har­tige vader,
die al op de uitkijk was gaan staan
en zijn verloren zoon al in de verte had zien aan­ko­men,
het is de hou­ding ook van de verrezen Heer
die naast de Emmaus­gan­gers liep en met hen sprak
toen zij door droef­heid waren overwel­digd.
Het is die hou­ding die de paus ertoe bracht
er te zijn voor mensen in de marge:
zijn eerste bezoek was aan Lampedusa,
het eiland waar zoveel vluch­te­lingen uit Afrika
met een bootje aankwamen of aanspoel­den.
Hij wilde er zijn voor de mi­gran­ten,
voor ongehuwde moe­ders, homo­sek­su­elen,
trans­gen­ders, de armen van deze wereld,
de mensen in de vluch­te­lingen­kampen,
enzo­voorts.
Eerst verwel­ko­men,
dan een weg met mensen gaan;
de paus wilde zijn als een moe­der
die nooit haar kind zou verstoten of vergeten,
hoe en wie dat kind ook is.
Zo keek Jezus naar Matteüs, een tolle­naar, een zon­daar,
met barm­har­tig­heid en mededogen,
tege­lijk uit­da­gend, uitverkiezend:
“miserando atque eligendo”,
aan die roe­ping van Matteüs
ontleende paus Fran­cis­cus zijn wapen­spreuk.

Duide­lijk­heid én begrip

Het is een hou­ding die van bij­zon­der belang is
in onze tijd, nu steeds meer jon­ge­ren
zich wen­den tot het geloof en de Kerk
We mogen dui­de­lijke taal spreken, zeker,
daar komen zij voor,
maar laat hen voelen dat ze welkom zijn
en begeleid hen met liefde en begrip.

Vrede

Een bij­zon­der aspect van het leven van paus Fran­cis­cus
is ook zijn inzet voor de vrede.
Zondag aan zon­dag besteedde hij aan­dacht
aan de situatie van de oorlogs­ge­bie­den,
waarbij hij steeds opnieuw herhaalde
dat een wapenwedloop niet de oplos­sing kan bie­den,
dat partijen met elkaar in gesprek zou­den moeten gaan
om hun con­flic­ten op te lossen,
dat het voeren van oorlog
alleen maar verliezers kent
en dat de armen en de kleinen, de gewone mensen
de dupe wor­den van het geweld
dat de grote, “be­lang­rijke” mensen uitlokken.
Ook de diplo­ma­tieke inzet van de Heilige Stoel,
die deze paus altijd zeer heeft ge­sti­mu­leerd,
is hierop gericht: vrede en ver­zoe­ning bevor­de­ren
en respect voor de men­se­lijke waar­dig­heid.

Het zijn maar enkele aspecten
uit het leven van onze overle­den paus.
Moge zijn tekorten en zon­den
door God wor­den ver­ge­ven,
moge het vele goede dat hij heeft gedaan
nu door de Heer wor­den beloond.

En laten we daarbij tege­lijk bid­den
om een goede op­vol­ger voor paus Fran­cis­cus,
dat de Heer Zijn Kerk
zal gelei­den naar een goede en gezegende toe­komst.

Heer, geef onze paus Fran­cis­cus
de eeuwige rust
en het eeuwig licht verlichte hem.

S. MESSA IN RICORDO DI SUA SANTITÀ PAPA FRANCESCO

Maestà, Eccellenze, fra­telli e sorelle,

Vi ringrazio innanzitutto per la vostra presenza e per la vostra vicinanza in questo momento di lutto per la scomparsa del nostro amato Papa.

Diamo l'ultimo saluto a Papa Francesco in questo ottavo di Pasqua la cui li­tur­gia ci parla ogni giorno della risurrezione dalla morte di Gesù Cristo.

Il nostro cammino nella vita è un pellegrinaggio di speranza nella vita eterna, non un viaggio verso un abisso inevitabile, verso un oscuro “nulla”.

Poco prima della sua malattia e della sua morte il Papa Francesco ha pubblicato un libro sulla sua vita, che è soprattutto una testimonianza. Il titolo del libro è “Speranza”, e ha scelto come tema per questo anno giubilare 2025: “Pellegrini di speranza”.

Quando pensano alla speranza, noi cristiani pensano innanzitutto alla speranza della vita eterna. Questa speranza è ora realizzata per il Papa, il suo pellegrinaggio terreno ha raggiunto la sua meta.

In questo spirito, questa sera diamo l'addio a Papa Francesco e guardiamo indietro alla sua vita e al suo servizio a Cristo e alla Chiesa: siamo rattristati dall'addio, dalla sua dipartita, perché ci mancherà, ma non siamo solo cupi e tristi: il papa Francesco è giunto alla sua destinazione, la casa del Padre celeste; e la nostra preghiera per lui è che lì sia felice e in pace.

In questa settimana pasquale sentiamo ripetere più volte, anche oggi nel Vangelo, che i discepoli hanno difficoltà a cre­dere che il Signore è risorto, che hanno difficoltà a lasciarsi alle spalle i loro senti­menti di lutto e di dolore e che ogni volta devono essere rassicurati che il loro Signore è vivo.

Questo è natural­mente molto familiare per noi: quando perdiamo una persona molto cara, qualcuno che era parte in­te­grante della nostra vita, quando perdiamo una persona molto cara, qualcuno che era davvero parte della nostra vita, ci costa molta fatica raggiun­gere interior­mente quel punto in cui possiamo andare avanti, guardare avanti, anche se crediamo ferma­mente nella vita eterna.

Una delle cose che può aiutare è ricordare le parole, le azioni, la vita della persona defunta e cercare di continuare in quello spirito, traendo ispirazione da quella vita, immaginando come il defunto avrebbe voluto che noi andassimo avanti.

Questo vale anche per la vita di Papa Francesco: penso che il modo migliore per onorarlo sia quello di ricordare le tante belle e buone parole, decisioni e iniziative degli anni del suo pontificato e di lasciarci ispirare da esse.

Vorrei quindi citare alcuni aspetti della vita di Papa Francesco che possono essere fonte di ispirazione, senza però poter essere esaustivo in questa sede.

A parte l'Enciclica “Lumen fidei”, che era stata in gran parte preparata dal suo predecessore Papa Benedetto XVI, l'Esortazione Apostolica “Evangelii Gaudium” è stato il primo grande do­cu­mento di Papa Francesco. Si potrebbe definire questa Esortazione il pro­gram­ma del suo pontificato. Il testo parla di una Chiesa che esce, che si mette accanto alle persone, che accoglie, che trasmette il Vangelo prima di tutto con le azioni. Papa Francesco ha sempre sottolineato che una Chiesa che res­pinge le persone non può evangelizzare bene. Solo quando ci si sente amati e accettati, ci si apre e, in ris­posta a quell'amore, si desi­dera fare un passo verso una vita diversa e migliore. Non a caso l'ultimo gesto del Papa è stata la visita ai detenuti il Giovedì Santo.

Questo atteggia­mento di accoglienza, è essenziale per la fede e per la Chiesa; è l'atteggia­mento del padre misericordioso, che era già in attesa e aveva visto da lontano il figlio perduto, è anche l'atteggia­mento del Signore risorto che camminava accanto ai discepoli di Emmaus e parlava con loro quando erano sopraffatti dalla tristezza.

È questo atteggia­mento che ha spinto il Papa ad essere presente per le persone emarginate: la sua prima visita è stata a Lampedusa, l'isola dove tanti profughi dall'Africa sono arrivati o sono naufragati su piccole imbarcazioni. Voleva essere presente per i migranti, per le madri single, gli omosessuali, i trans­gen­der, i poveri di questo mondo, le persone nei campi profughi, e così via.

Prima accogliere, poi percorrere una strada insieme alle persone; il Papa voleva essere come una madre che non rinnegherebbe mai né dimenticherebbe mai il proprio figlio, qualunque esso sia.

Così Gesù guardò Matteo, un pubblicano, un peccatore, con misericordia e compassione, allo stesso tempo provocatorio, eloquente: “miserando atque eligendo”: da quella vocazione di Matteo il papa Francesco ha tratto il suo motto.

È un atteggia­mento particolar­mente importante nel nostro tempo, in cui sempre più gio­vani si rivolgono alla fede e alla Chiesa. Possiamo parlare chiara­mente, certo, è per questo che sono venuti, ma facciamo loro sentire che sono i benvenuti e accompagniamoli con amore e comprensione.

Un aspetto particolare della vita di Papa Francesco è anche il suo impegno per la pace. Domenica dopo domenica ha dedicato attenzione alla situazione delle zone di guerra, riba­dendo sempre che la corsa agli arma­menti non può essere la soluzione, che le parti dovrebbero dialogare tra loro per risolvere i loro conflitti,

che la guerra non ha che per­denti e che i poveri e i piccoli, la gente comune, sono le vittime della violenza provocata dai grandi, dagli “importanti”.

Anche l'impegno diplomatico della Santa Sede, che questo Papa ha sempre molto incoraggiato, è orientato a questo: promuovere la pace e la riconciliazione e il rispetto della dignità umana.

Questi sono solo alcuni aspetti della vita del nostro defunto Papa.

Che le sue mancanze e i suoi peccati siano perdonati da Dio, che il bene che ha fatto sia ora ricompensato dal Signore.

E preghiamo anche per un buon successore di Papa Francesco, affinché il Signore conduca la Sua Chiesa verso un futuro buono e benedetto.

Signore,
dona al nostro Papa Francesco
il riposo eterno
e la luce eterna lo illumini.
Possa riposare in pace!