Kritisch burgerschap voor jong en... oud
afscheidscollege dr. Monique Leygraaf
Maandag 6 januari bezocht ik twee locaties van de ViVa! Zorggroep in Beverwijk, die druk aan het verbouwen is aan zorgcentrum Lommerlust, dinsdag 7 januari was ik bij de nieuwjaarsbijeenkomst van hogeschool iPabo in Amsterdam, waar dr. Monique Leygraaf een afscheidscollege gaf (zonder daar overigens echt weg te gaan). De gemeenschappelijke noemer was duidelijk: zorg en inzet voor sociale rechtvaardigheid, juist in deze tijd...
Behalve het bezichtigen van de verschillende locaties voor ouderenzorg, was het vooral het gesprek met de bestuursleden goed. Er is heel wat aan de hand in de zorg voor ouderen en de ontwikkelingen zijn niet ronduit positief. Ik hoorde bij dit bezoek dat de stijging van de kosten voor de zorg voor ouderen slechts voor rond 15% te wijten zijn aan de vergrijzing. Een probleem is dat het geld voor de zorg voor ouderen in allerlei “potjes” is opgesplitst, waardoor een goede op de concrete persoon afgestemde zorg moeilijk wordt. Sommige voorzieningen zijn goed en zelfs royaal (sommige vervoersvergoedingen?), terwijl in andere gevallen aan mensen niet geboden kan worden wat eigenlijk nodig is.
Een grote zorg is dat ouderen met minder zware zorgindicaties in feite niet meer in aanmerking komen om in een zorgcentrum te worden opgenomen en dat velen een passende opvang niet zullen kunnen betalen. Daarbij komt dat vereenzaming van ouderen een zeer groot probleem is in onze samenleving. kleinere, zelfstandige zorgcentra raken in financiële problemen, terwijl het voor de mensen heel belangrijk is om in hun buurt te kunnen blijven. Een verkeerd nuttigheids- en efficiency-denken is daar waar mensen van het resultaat van maatregelen alleen ongelukkig worden en daardoor in feite een doodswens wordt opgeroepen.
Ik kon op de beide locaties van deze zorggroep zien hoe het bestuur en de medewerkers hun best deden om een natuurlijke interactie tot stand te brengen van de bewoners van hun centra met de wijk, een instellings-sfeer te vermijden en de bewoners betrokken en actief te houden. Gelukkig bleek het bestuur ook oog te hebben voor geestelijke verzorging met een duidelijke katholieke identiteit en een mooie kapel zal dan ook in het te renoveren gebouw behouden blijven.
In haar afscheidscollege stelde dr. Monique Leygraaf als lector "Diversiteit en kritisch burgerschap" (ze blijft wel verbonden aan iPabo)dat het voor de vorming tot kritisch burgerschap van belang is te durven: over de eigen 'comfort-zone heen te kijken; en te denken: zonder denken geen openheid voor een geweten en geen kritisch burgerschap. “Niet-denken brengt onaanvaardbaar risico met zich mee”. Dat leidde tot het beeld van een klas als forum waarin verschillende visies worden besproken in een dialoog. Ook hier werd een verkeerd nuttigheidsdenken gekritiseerd: leraren worden gestimuleerd in 'opbrengsten' te denken, maar het gaat dan meestal niet om een vol-menselijke 'opbrengst'. Uiteindelijk moet onderwijs leiden tot het versterken van rechtvaardigheid.
Dit was weer een hoopvol bericht: Pabo-studenten die deze uitstroom-richting hadden gekozen waren prominent aanwezig; voor mij waren zij teken van een jonge generatie die kritisch burgerschap - durven, denken - en 'social justice' - doen - centraal durft stellen.
Dr. Monique Leygraaf, gepromoveerd in de theologie, eerde kort haar leermeester, de al weer geruime tijd geleden overleden priester prof. drs. Ben Hemelsoet.
