Geloof, rede en een rechtvaardige maatschappij

Bisschoppenontmoeting in Sintra (Portugal)

Van 22 tot 25 januari heb ik deel­ge­no­men aan een bis­schop­pen­ont­moe­ting in Sintra (Portugal), niet ver van Lissabon. Met ruim hon­derd bis­schop­pen van de gehele wereld volgde ik een pro­gram­ma van lezingen en gesprek over on­der­wer­pen die betrek­king had­den op het belang van geloof en rede voor de ont­wik­ke­ling van een meer recht­vaar­dige samen­le­ving.

Thema's

Onder de on­der­wer­pen die wer­den be­spro­ken was de ver­hou­ding van het katho­li­cisme tot de moderne staat. Een probleem is dat in nogal wat samen­le­vingen de staat de grenzen van zijn eigen bevoegd­heid niet altijd goed res­pec­teert en pro­gram­ma's voorschrijft (bij­voor­beeld in het onder­wijs) die morele/ethische visies betreffen.

Ook werd gewezen op het belang om eerst de eco­no­mische feiten goed te leren kennen alvorens stelling te nemen in vragen die de sociale leer raken, zoals armoede.

Een ermee samen­han­gend probleem is de vergrij­zing in de wereld die leidt tot een scheve opbouw van de bevol­king. De vrucht­baar­heid (fertility rate) is sinds 1950 in alle wereld­de­len sterk terug gelopen. Meer dan de helft van de lan­den hebben min­der geboorten dan sterftes en de ver­wach­ting is dat dit - gezien de ont­wik­ke­lingen - de ko­men­de decennia voor alle delen van de wereld zal gaan gel­den. Het effect van over­heids­maat­re­ge­len om be­vol­kings­groei te bevor­de­ren blijkt maar zeer beperkt. Het was juist in deze dagen dat presi­dent Donald Trump zijn ‘pro life’ speech hield bij de jaar­lijkse March for life in Washington waarin hij de hei­lig­heid en bescherm­waar­dig­heid van ieder men­sen­le­ven beves­tigde.

Andere thema’s waren: het bestrij­den van corruptie, gods­dienst­vrij­heid en eco­no­mische vrij­heid en filantropie.

Eigen erva­ring

Ik vond de visie op de samen­le­ving wel wat Ameri­kaans, met een sterke voor­keur voor een kleine staat. Dat kwam vooral tot uiting in een - mijns inziens - over-benadruk­king van het beginsel van sub­si­dia­ri­teit als recht­vaar­di­ging voor een staat die zo min moge­lijk taken op zich neemt. Hoewel dat niet zo uit­druk­ke­lijk werd gesteld, leek me dat er in deze visie weinig plaats is voor een staat die zich bekommert om de armen, de zwakken en hulp­be­hoe­ven­den. Die zorg werd sterk aan de lief­da­dig­heid over­ge­la­ten; dat is een visie waar­mee ik het niet eens ben. Een ‘harde’ samen­le­ving zoals de Ameri­kaanse is bepaald niet mijn ideaal. Tege­lijk werd de sociale leer van de kerk in de con­fe­ren­ties wel steeds als uitgangs­punt geno­men en werd er vaak en altijd op po­si­tie­ve wijze verwezen naar de sociale En­cy­clie­ken van de pausen Pius XI, Paulus VI, Johannes Paulus II, Bene­dic­tus XVI en Fran­cis­cus. Het was inte­res­sant om van die visie kennis te nemen, al is die dus zeker niet helemaal de mijne.

Ont­moe­ting

Na­tuur­lijk was een be­lang­rijk aspect van deze dagen de on­der­lin­ge ont­moe­ting van bis­schop­pen die met heel ver­schil­lende problemen wor­den gecon­fron­teerd. Er waren bis­schop­pen uit Venezuela, Chili en Argentinië, uit Australië en ver­schil­lende lan­den van Afrika, de Verenigde Staten en Midden Amerika en oost-Europa. Die contacten hielpen me wel om de blik te verbre­den en onze eigen problemen sterk te rela­ti­ve­ren.

Vertrouwe­lijk­heid

Aan het begin van de con­fe­ren­tie werd aange­ge­ven dat het or­ga­ni­se­rend instituut niet over de bij­een­komst zou publiceren van­wege het in­for­mele karakter ervan en om de spontane dis­cus­sie niet te hin­de­ren en omdat er onder de aanwe­zigen bis­schop­pen waren met grote en complexe verant­woor­de­lijk­he­den die een zekere regie over hun com­mu­ni­ca­tie moeten kunnen hou­den, evenals bis­schop­pen uit lan­den waar ver­vol­ging heerst, een dic­ta­to­ri­aal regime aan de macht is of de poli­tieke situatie an­ders­zins heel complex is. Ook aan de aanwe­zigen werd daarom een zekere ver­trouwe­lijk­heid gevraagd, die ik heb ge­res­pec­teerd door geen per­soon­lijke in­for­ma­ties te geven.

Meer over de bij­een­komst: https://www.aciprensa.com/noticias/rechazan-articulos-que-hablan-de-una-conspiracion-de-obispos-contra-el-papa-francisco-72554