Zijn de Roermondse martelaren gestorven om hun geloof?
Herdenking in Roermond
Zaterdag 23 juli werden de martelaren van Roermond herdacht in de Caroluskapel en het vroegere Kartuizerklooster waarvan die deel uitmaakt. Precies 450 jaar geleden werden in en bij die kapel 12 Kartuizers wreed vermoord, sommige andere monniken konden - vaak zwaar gewond - ontsnappen of werden vrijgekocht. Wat gebeurde hier en hoe moet je de dood van die Kartuizers zien? Was het wel een marteldood zoals de Kerk die verstaat? Mgr. Smeets en burgemeester Rianne Donders van Roermond waren bij de herdenking.
Fraaie foto's van M. Bemelmans op:
Op de foto's onderaan deze pagina onder meer: de kast met relieken van de martelaren in de Caroluskapel, de plebaan-deken van Roermond in de kapel en drs. B. Hartmann tijdens zijn lezing
Marteldood?
Marteldood? Daar zijn twijfels over geuit. Een marteldood moet zijn "in odium fidei" (uit haat tegen het geloof), wil die executie meetellen voor het martelaarschap. In het geval van de martelaren van Roermond trokken soldaten de Kartuis binnen die ze wilden plunderen. Als daarbij slachtoffers vallen is er toch geen sprake van een marteldood? Prof. Peter Nissen heeft die stelling in 2009 verdedigd.
‘Zomaar’ een plundering?
Er was echter veel meer aan de hand dan alleen plunderzucht. In het symposium dat ’s middags werd gehouden, lichtte drs. Ben Hartmann, die promoveert op deze periode van de kerkgeschiedenis, dat op interessante wijze toe. Hij zette - voor mij zeer helder - uiteen waarom het inderdaad om een marteldood gaat. Ten eerste moeten we martelaarschap niet te "eng" benoemen: martelaar Johannes de Doper werd gedood omdat hij de relatie kritiseerde die de koning was aangegaan, in de tweede oorlog zijn anderen als martelaar gestorven in een concentratiekamp, waarbij het martelaarsaspect ook pas duidelijk wordt wanneer we hun dood zien in een breder perspectief. Het ging in Roermond niet om "zomaar" een plunderng. In de homilie hieronder wordt iets meer nog gezegd over dit belangrijke punt, dat bij de martelaren van Gorcum en Alkmaar iets minder speelt omdat de katholiekenhaat van Lumey en Sonoy bekend is uit hun eigen woorden.
Eucharistieviering
De dag begon met de plechtige Gregoriaans gezongen Eucharistieviering in de Caroluskapel waarin de beide vicarissen generaal mgr. René Maessen en mgr. Harry Quaedvlieg concelebreerden, evenals verschillende andere priesters, waaronder natuurlijk de plebaan-deken van Roermond Alexander de Graaf Woutering en oud-deken mgr. Rob Merxx, die als dagvoorzitter van het symposium fungeerde. Burgemeester en Bisschop van Roermond namen deel aan de viering.
Processie
Aansluitend aan de Mis begon een processie met een deel van het gebeente van de martelaren, dat ter herdenking van de gruwelijkheden die precies 450 jaar eerder hadden plaats gevonden, door de kruisgangen naar het pandhof werden gedragen waar de martelaren aanvankelijk begraven zijn geweest. Hier las historicus Rob Dückers een deel voor uit het verslag van Havensius die niet lang na de gebeurtenissen minutieus het lot van iedere monnik van de Roermondse Kartuis heeft beschreven.
Beeld van Kartuizer
Verder trok de processie, naar een fraai bronzen beeld dat werd gemaakt door Jean Notten. Het stel een kartuizer voor, de kap van het habijt over het hoofd, de ogen gesloten. Het beeld straalt aldus de spiritualiteit van de orde uit, die gericht is op beschouwing en afzondering van de wereld.
Symposium
Na de processie begon het symposium, met bijdragen van drs. Ben Hartmann, pater Johannes Maria Touw, prior van de abdij van Vaals en historicus Rob Dückers. Daarvan heb ik alleen de bijdrage van Hartmann nog gevolgd; de reis terug naar Haarlem duurt toch zo'n twee uur...
Drie groepen herdacht
Het was de tweede herdenking in een serie van drie: de martelaren van Gorcum zijn op 9 juli prachtig herdacht en gevierd; de martelaren van Alkmaar zullen komend jaar worden herdacht omdat de Franciscanen onder hen weliswaar in 1572 gestorven zijn, de pastoor en de kapelaan van Alkmaar hebben zich echter nog een jaar verborgen weten te houden, totdat hun verblijfplaats werd verraden...
Tentoonstelling
In de Caroluskapel en de kapittelzaal aan de Swalmerstraat 100 in Roermond zijn twee exposities te zien "Geboorte van Nederland"en "Het andere verhaal van Roermond" die van woensdag tot zondag van 14.00-17.00 uur te bezichtigen zijn. De tentoonstelling duurt tot en met 31 oktober
Homilie
HET KRUIS BLIJFT STAAN...
ZATERDAG 23 JULI 2022, Martelaren van Roermond
Excellentie, broeders en zusters,
Geboorte van Nederland?
Het jaar 1572 wordt dit jaar gevierd
als de “geboorte van Nederland”.
Daarop is natuurlijk sowieso
nog wel iets af te dingen
en dat jaar is voor onze katholieke kerkgemeenschap
vooral getekend
door de wrede marteldood
die katholieke priesters en kloosterlingen
moesten ondergaan.
Drie groepen martelaren
Volgend jaar worden de martelaren van Alkmaar herdacht;
op 9 juli hebben we de 450e sterfdag
van de martelaren van Gorcum
in een nationale bedevaart gememoreerd.
Die zijn heilig verklaard,
maar de geschiedenis van de martelaren van Roermond
is net zo indrukwekkend.
Alleen: zij waren Kartuizers,
een orde waarvan de leden terug getrokken
een kluizenaar-achtig monniksleven leiden.
Kartuizers treden niet graag aan de dag
met zoiets als een heiligverklaring.
Drie groepen martelaren worden dus herdacht,
maar zij waren niet de enigen
die onschuldig een wreed lot moesten ondergaan.
Onschuldige weerloze mensen
die werden omgebracht
omdat zij vasthielden aan het oude geloof.
Ook nu...
Ook nu worden we weer
met oorlog en geweld geconfronteerd.
Iedereen denkt daarbij nu spontaan aan Oekraïne,
maar het gaat veel verder:
tal van landen in de wereld zijn in oorlog
of verkeren in een diepgaande,
door Covid verergerde
politieke en economische crisis.
Op tal van plaatsen leidt die crisis
tot gebrek aan voedsel en honger.
En wekelijks bereiken ons berichten
over christenvervolgingen.
Zo is de situatie in Nigeria
voor priesters en katholieken
niet veilig door de vele terroristische aanslagen.
Ook in onze eigen maatschappij
is echt niet alles koek en ei.
Toen ik als jonge priester
veel huisbezoek deed,
was dat wat me het meeste opviel:
wat maken mensen veel mee!
Hoeveel lijden is er onder mensen!
Veel mensen dragen door dit soort situaties
geestelijke wonden met zich mee
die hun leven bepalen.
Als we vandaag de martelaren van Roermond gedenken
en horen over de vreselijke wijze
waarop zij om het leven zijn gebracht,
is dat voor ons allen tegelijk een reden
om stil te staan bij het vele leed
dat mensen ook nu nog treft.
Was het alleen plundering?
De martelaren zijn om het leven gebracht
niet alleen omdat de soldaten van Willem van Oranje
op zoek waren naar buit,
om gemankeerde soldij
aan te vullen.
Als hun doel roof was,
waarom moesten de monniken dan sterven?
Die waren niet gewapend
en vormden geen bedreiging.
De bijzondere wreedheid
waarmee de martelingen zijn voltrokken
en de spot die de soldaten dreven
met gewaden en andere voorwerpen
van het katholieke geloof
waarin zij zelf ooit waren gedoopt
maar dat zij nu afgezworen hadden,
dat alles wijst ons een andere weg:
haat tegen het katholieke geloof,
afkeer van wat zij eens
met eerbied hadden benaderd,
dat was de reden waarom de martelaren
op deze wijze zijn gedood.
Vervolgd en zonder respect benaderd
Laten we dus met hun leven en voorbeeld voor ogen
vandaag bijzonder denken aan alle mensen
die om hun geloof worden vervolgd
- het christendom is nog steeds
de meest vervolgde godsdienst ter wereld -,
aan alle mensen die lijden onder oorlog en geweld,
aan allen ook in ons eigen land
die geestelijk gewond zijn geraakt
doordat zij niet met respect en eerbied,
maar met haat en afkeer zijn benaderd
en in zich die wond meedragen
van niet geliefd, niet bemind te zijn,
niet in tel te zijn.
Onze hoop, ons geloof!
Er is één God en Vader
die ons geschapen heeft
en die ons bemint zoals we zijn;
Hij is tot het uiterste is gegaan
om ons Zijn liefde te betuigen
en ons te verlossen
uit de greep van het kwaad en de dood,
uit de macht van de zonde.
Dat is ons geloof, dat is onze hoop!
Voor ons is het kruis van Jezus Christus
dus niet op de eerste plaats
een vreselijk martelwerktuig
maar een teken van Gods liefde geworden.
Als iemand iets voor ons doet
terwijl die er zelf moeite en nadeel
van ondervindt,
dan zien we dat die persoon
ons werkelijk liefheeft.
Liefde is niet een vaag gevoel,
maar uit zich in concrete daden.
In concrete daden, in liefde tot het uiterste toe
hebben we mogen ervaren
dat God ons werkelijk liefheeft.
Het kruis dat staat
“Stat crux, dum volvitur orbis”,
het kruis blijft staan,
terwijl de wereld draait.
Die woorden vormen de wapenspreuk
van de Kartuizerorde,
de enige orde in de katholieke kerk
waarvan het heet
dat die nooit hervormd hoefde te worden,
omdat de tucht er nooit is verslapt:
“Numquam reformata, quia numquam deformata”.
Hoe komt het dat deze orde
altijd in goede vorm is gebleven?
Dat komt omdat de Kartuizers ervoor gekozen hebben
om de wereld maar te laten draaien
- en die is vaak een dol gedraaide wereld -
en altijd het kruis voor ogen te blijven houden,
het teken dat we zijn verlost.
Een vast ankerpunt
Laat de wereld maar draaien,
dan is er dit, dan is er dat;
het lijkt vaak helemaal niet
de goede kant op te gaan
en wij voelen ons machteloos daarbij
omdat er zoveel is
dat wij niet kunnen veranderen,
waarop wij geen invloed hebben.
De wereld draait,
maar één ding staat wél vast:
het kruis blijft staan,
dat teken van zelfgave blijft,
we zijn verlost,
we zijn nu al voor eeuwig
geborgen in de liefde van God.
Ook al moeten we door donkere dalen
en staat dat kruis
ook in die zin stevig en vast
in ons leven en in de wereld geplant,
de allesvernietigende kracht
van kwaad en geweld is verslagen,
het laatste woord zal Vrede zijn.
Ook nu...
Laten we vandaag bidden en hopen
dat het kruis dat
in het leven van de martelaren van Roermond
werd geplant door de gruweldaden die hun overkwamen,
vruchten zal dragen, ook in onze tijd
door een groeiend respect, eerbied
voor de rechten van de mens,
voor gewetens- en godsdienstvrijheid.
En bidden we dat wijzelf trouw mogen zijn
aan onze godsdienstige overtuigingen
én een groot vertrouwen mogen bezitten
dat het kruis dat in ons leven is geplant,
niet zonder vrucht zal blijven
en dat dit kruis
de weg is naar het licht.
