De houding van de kerk in het bisdom Haarlem in de tweede wereldoorlog

Serieuze studie van Gerard J. van Veen verschenen

Over de rol van de kerk en de katho­lie­ken in de tweede wereld­oor­log zijn weinig gedo­cu­men­teerde publi­ca­ties ver­sche­nen. Dat heeft er toe geleid dat velen meen­den dat het katho­lie­ke verzet niet veel voor­stelde. Dat beeld klopt niet. En een nieuwe publi­ca­tie: "Ziel­zorg en verzet. Het RK bisdom Haar­lem tij­dens de tweede wereld­oor­log" van Gerard J. van Veen laat dat dui­de­lijk zien. Het boek werd ge­pre­sen­teerd in een mooie bij­een­komst, aan­slui­tend aan de dekens­ver­ga­de­ring van het bisdom Haar­lem-Am­ster­dam.

Het oude bisdom Haar­lem

Mis­schien zou iemand kunnen denkeen: waarom gaat dit boek alleen over het bisdom Haar­lem? Dat bisdom besloeg in de tijd van de tweede wereld­oor­log bijna heel het westen van Neder­land, met Den Haag, Rotter­dam en Am­ster­dam, ook zelfs Zeeland met uit­zon­de­ring van Zeeuws Vlaan­de­ren. Bovendien werd de lijn in een bisdom sterk bepaald door de bis­schop, in dit geval mgr. Petrus Huibers, die een krach­tig be­stuur­der was. Daar­mee geeft dit boek een beeld van het bestuur van bis­schop Huibers en van het verzet in het deel van Neder­land waar de nationale bestuurs­cen­tra waren gelegen.

Een impressie

De publi­ca­tie van Gerard van Veen heb ik nog niet kunnen lezen, maar een impressie heb ik er al wel van gekregen. Het boek is goed ge­schre­ven en gedo­cu­men­teerd, met een stevig noten­ap­pa­raat, dat achter in het boek is opgeno­men (pp. 327-389) en een groot aantal foto's.

Mgr. Huibers

Er kan geen twijfel bestaan over de gezind­heid van mgr. Huibers die een klare anti-nazis­tische lijn volgde en Joodse kin­de­ren niet van katho­lie­ke scholen wilde weren, toen dat door de Duitsers werd voorge­schre­ven (zoals trouwens voor alle Neder­landse bis­schop­pen gold). Het boek bevat een levens­be­schrij­ving van deze grote bis­schop.

Verzet

Het boek beschrijft het verzet vanuit het bisdom en het epis­co­paat in het alge­meen waar het over het lidmaat­schap van organi­sa­ties ging die door de Duitse bezetters wer­den opgericht als ver­van­ging voor de op levensbeschouwe­lijke basis bestaande organi­sa­tie. Hoe gingen de bis­schop­pen hier mee om? Over het alge­meen gold een verbod om lid te wor­den van de organi­sa­ties die de Nazi-over­heid had opgericht. Zo waren er tal van maat­regelen van de bis­schop­pen om steun aan en invloed van Nazi's te beperken en liefst uit te sluiten. Het verzet wordt ook per dekenaat be­schre­ven en enkele pries­ter­fi­gu­ren die een grote rol speel­den in het verzet, wor­den eruit gelicht.Van één van die pries­ters was een nichtje bij de pre­sen­ta­tie aanwe­zig: kape­laan Bernardus van Zijl.

Proficiat

Van harte felici­teer ik de auteur met dit prach­tige re­sul­taat. Ik hoop dat velen het boek zullen lezen. Het is verkrijg­baar bij uit­ge­ve­rij Verloren, het omvat 410 pp. en kost € 35,-