Mogen we wraak nemen? Bescherming bieden, maar hoe?
Avond van de martelaren in de St. Nicolaasbasiliek
Vrijdagavond 23 februari vond in de Sint Nicolaasbasiliek in Amsterdam de intussen traditionele Avond van de Martelaren plaats, een viering waarin de christenen worden herdacht die in het afgelopen jaar om hun geloof zijn vervolgd en gedood.
Dat deden we tijdens de Eucharistieviering en uitstelling en kruisweg daarna, waarbij enkele getuigenissen van vervolgde christenen werden gegeven. De Apostolisch Nuntius, mgr. Paul Tschang In-Nam was er, evenals Mgr. Hans Van den Hende en mgr. Rob Mutsaerts. Ik heb de preek gehouden die U hieronder vindt.
Andere aanwezigen
Ook de Nuntiatuurraad, mgr. Giancarlo Dellagiovanna, de dekens van Amsterdam, Hilversum en Zaanstreek-IJmond waren er, evenals verschillende andere priesters, diakens en seminaristen. Enkele priesters boden biechtgelegenheid, waaronder de Penitentiaris, kan. Rafael Ojeda. De viering werd, zoals ieder jaar, verzorgd door Kerk in Nood, waarvan directeur diaken Peter Broeders en verschillende medewerkers helpend en organiserend aanwezig waren. Een ensemble o.l.v. Bas Suijkerbuijk verzorgde de muzikale ondersteuning.
Een lichtje
Na ieder getuigenis werd gelegenheid gegeven een lichtje op te steken voor de vervolgde christenen en daar werd massaal gebruik van gemaakt. Het was een mooie viering met een goed gevulde basiliek. Het is goed de vervolgde christenen te blijven gedenken.
Homilie
Een christelijk antwoord op christenvervolging
Excellenties, Monsignore, Medebroeders, Broeders en zusters,
Vervolging, hier en daar...
We kunnen er niet om heen dat vele van onze geloofsgenoten lijden. Dat kan gaan om vreselijk fysiek lijden doordat zij hun leven niet zeker zijn, alleen al omdat zij in Jezus Christus geloven en Hem in hun leven proberen na te volgen, dat kan ook gaan om een meer psychische pressie vanuit een samenleving die christelijke, katholieke opvattingen niet meer wenst te aanvaarden. Die laatste druk ervaren wij natuurlijk ook wel, het is niet gemakkelijk om voor een gelovige, katholieke overtuiging uit te komen, dat doet soms pijn maar die druk is toch nog niets vergeleken bij wat zovele geloofsgenoten moeten meemaken die niet alleen moeilijk voor hun mening uit kunnen komen, maar die zelfs acuut in levensgevaar zijn als christelijke symbolen bij hen worden ontdekt.
Christenvervolging in de praktijk
De cijfers zijn hoog, onderzoeksinstituten spreken van één op zeven christenen wereldwijd die worden vervolgd, belaagd en belasterd, in Afrika en Azië liggen die cijfers nog hoger. In Jeranwala in Pakistan werden in augustus vorig jaar 25 kerken en honderd huizen van christenen in brand gestoken. Deze dagen kwam het bericht dat 8.222 christenen in het afgelopen jaar in Nigeria om hun geloof zijn vermoord; sinds 2009 waren dat 100.000 christenen alleen al in Nigeria, naast 50.000 gematigde aanhangers van andere godsdiensten, die eveneens de dood vonden door radicale groepen. Paus Franciscus bad deze week voor Mazezeze in de provincie Cabo Delgado van Mozambique waar de katholieke missie in brand was gestoken, eind januari werden zes zusters gekidnapt in Haïti en deze week was er een aanslag op een bisschop daar; en ga zo maar door.
Komt er oorlog?
In het klein en in het groot zijn wij in zulke situaties geneigd om ons gelijk te halen, wraak te nemen, de ander het zwijgen op te leggen, van ons af te slaan. Wat kunnen mensen lelijk reageren als ze zich tekort gedaan voelen. Deze gewelddadige reactie die kwaad met kwaad vergeldt vanuit het “oog om oog, tand om tand” principe, beheerst onze wereld. Het is daarom dat oorlog en geweld de wereld in hun greep houden, zozeer dat momenteel zelfs wordt gesproken van een dreigende derde wereldoorlog. Navo-admiraal Rob Bauer leek daarop te zinspelen.
Met oorlog is alles verloren
Zoals paus Franciscus dat zo dikwijls zegt: met oorlog is alles verloren! Oorlog raakt de mensen die onschuldig zijn en de menselijkheid gaat verloren. Het is een spiraal van geweld die daaruit ontstaat. Zal er vrede zijn als de ene partij de andere in een oorlog op de knieën dwingt? Zal er vrede zijn als we terroristen een kopje kleiner hebben gemaakt? Hoe kan de vrede worden hersteld? De geschiedenis leert ons dat een overwinning zo vaak de kiem heeft gelegd voor een volgende oorlog. Wie haat zaait, kan geen vrede oogsten.
Wraak nemen?
Dit geldt ook voor de vervolging van de christenen. Mogen we wraak nemen? Mogen de vervolgde christenen zich wreken? Moeten we ons werkelijk verlagen tot het niveau van degene die geweld heeft gebruikt en anderen heeft vervolgd?
Het antwoord van de lezingen
De lezingen van deze dag geven er in zekere zin een antwoord op. De eerste lezing zegt dat de boosdoener zijn straf niet zal ontlopen en zal sterven om het kwaad dat hij heeft gedaan; maar tegelijk geeft die lezing uit de profeet Ezechiël duidelijk aan dat het God is die het oordeel zal vellen, niet een mens en dat een mens tot bekering kan komen. Een mens kan de harten van mensen niet peilen, een mens kan niet oordelen. Oordeelt niet opdat je zelf niet onder het oordeel valt. De psalm die we als tussenzang hebben gehoord, liet ons overwegen dat we zelf zondaars zijn: “Als gij zonden blijft gedenken, Heer, wie houdt dan stand?” En het evangelie tenslotte leerde ons niet te doden en zelfs geen harde, verwijtende en veroordelende woorden te spreken, maar verzoening te zoeken en het eens te worden.
De christelijke houding
Zo schetsten de lezingen van deze dag ons een houding die we als christenen geroepen zijn om aan te nemen tegenover het kwaad en het geweld dat we ervaren: laat het oordeel aan God; denk aan je eigen zonden, je bent niet perfect; streef niet naar vergelding maar naar verbinding en verzoening. Laat ons streven gericht zijn op vrede! Het is in deze zin dat iemand als de heilige paus Johannes Paulus II de dialoog met de andere grote godsdiensten zo belangrijk vond, belangrijk voor de wereldvrede.
Waar blijft het recht op verdediging?
Terecht zult U zeggen: maar als je zó handelt, sta je daar als een lam dat naar de slacht wordt geleid, als een veroordeelde voor zijn beul, als een schaap stom voor zijn scheerder. Waar is je recht op verdediging?
Niet door het zwaard...
Ja, het is bijna onbegrijpelijk, maar hier ergens ligt toch de kern van onze christelijke godsdienst. Het is goed mensen te beschermen en te verdedigen, maar hoe? Onze gedachten moeten gedachten zijn van vrede en verzoening. Daarbij leren ons geloof en onze ervaring ons dat offers vaak niet zinloos zijn. Zo is er geen liefde zonder offer. Het bloed van de martelaren is het zaad voor nieuwe christenen, zegt de oude uitdrukking die wordt toegeschreven aan kerkvader Cyprianus van Carthago. Het is zoals bij Jezus Christus, die ons niet de verlossing heeft gebracht door het zwaard maar door het kruis, door Zijn bloed op het kruis, niet door actie maar door de passie. Hij gaf Zijn leven voor zondaars...
Hun getuigenis
Wat we vanavond mogen bewonderen is daarom het vuur en de kracht waarmee de christenen die worden vervolgd hun overtuiging hebben beleefd, het voorbeeld van Jezus hebben gevolgd en daarvoor zelfs hun leven hebben gegeven. Daardoor legden zij getuigenis af dat de aardse, materiële waarden, zelfs je veiligheid en gezondheid of je leven niet de allerhoogste en allerlaatste waarden zijn; het allerbelangrijkste is dat je een goed mens bent die geloof, hoop en liefde zaait, dienend en dat je langs die weg naar de hemel gaat en zo een mooie erfenis achterlaat.
In de handelwijze van de christenen die niet met geweld hebben geantwoord op het geweld dat hun werd aangedaan, zien we het echte en ware geloof. Geloven is een act van overgave en vertrouwen; geloven doe je in een God die Heer is, ook van de geschiedenis.
De onderliggende basis-overtuiging
Die christelijke houding die geweld niet met geweld beantwoordt, ademt dit vertrouwen: wij zijn geen God; het komt goed, niet nu, maar het zal goed komen; het kwaad ís al overwonnen. Zoals Ezechiël zei: wie mijn geboden onderhoudt en handelt naar recht en wet, die zal leven, zeker leven en niet sterven. De rechtvaardige zal leven! Geweld met geweld beantwoorden maakt het niet beter; maar wie verzoening en vrede bewerken, in dialoog treden, gerechtigheid zoeken zullen binnengaan in het rijk der hemelen.
Ons gebed en ons getuigneis
Laten we bidden voor allen die moeten lijden onder vervolging; laten wij geïnspireerd worden door hun voorbeeld, laten we moedig getuigen van het evangelie, laten we Gods zegen vragen voor deze wereld opdat die gerechtigheid doet en vrede vindt.
