Paus Franciscus en het tweede Vaticaans concilie

‘De tekenen van de tijd verstaan’

Dins­dag 25 no­vem­ber was ik in de zaal van de Titus Brandsma kerk in Am­stel­veen, behorend tot de pa­ro­chie van R.K. Amstelland, om een lezing te geven over paus Fran­cis­cus en het tweede Vati­caans concilie. Niet alleen pa­ro­chi­anen waren geko­men, ook niet-katho­lie­ken bleken geïn­te­res­seerd om hier iets meer over te horen.

In de lezing heb ik ver­teld hoe de paus door zijn voor­beeld laat zien hoe het kerk-zijn van Vaticanum II beleefd moet wor­den. Eerder ben ik op deze site al even inge­gaan op de woor­den van de paus over de weg naar hei­lig­heid als roe­ping voor alle gedoopten, een thema van de Constituie Lumen Gentium. Maar de paus laat eer­der in beel­den dan in woor­den zien wat deze Con­sti­tu­tie heeft bedoeld: dat de Kerk een ge­meen­schap is (communio) waar ieder zijn eigen plaats heeft, maar waarin we toch op de eerste plaats ‘een waarach­tige gelijk­heid’ bezitten - zoals de Con­sti­tu­tie het uitdrukt - en samen ge­roe­pen zijn de zen­ding van Christus voort te zetten. De paus toont het door zijn wijze van leven in ge­meen­schap in Santa Marta, door te eten met de arbei­ders van het Vati­caan, door te spreken met ‘gewone’ mensen.

De tweede basis van het Concilie was de pas­to­rale Con­sti­tu­tie Gaudium et Spes, over de Kerk in de wereld van deze tijd. Dit is een Con­sti­tu­tie die een samen­vat­ting geeft van de sociale leer van de Kerk op basisd van een leer over de mens (antropo­lo­gie) die geschapen is naar het beeld en de gelijkenis van God. De aan­dacht van de paus voor armen en caritas, voor de vluch­te­lingen (zoals die­zelfde dag nog toen hij het Europees parle­ment toesprak), voor het vreedaaam sa­men­le­ven van de mensen en de grote gods­diensten, voor de dialoog heeft daar­mee alles te maken, zoals ik die avond heb trachten uiteen te zetten.

Tenslotte heb ik ook over de synode ge­spro­ken, die de paus wilde zoals het tweede Vati­caans concilie was: breed in de dis­cus­sie en het gesprek van de mensen, de hele kerk erbij betrokken, zoals dat bij het concilie was. Toch wil dat niet zeggen dat de paus de leer van de Kerk ter dis­cus­sie wil stellen, zoals hij­zelf dui­de­lijk heeft aange­ge­ven aan het einde van de synode. Wel wil hij de grote pas­to­rale problemen niet uit de weg gaan maar bespreken en er als het ware met het oog van Jezus zelf naar kijken, een blik die zich goed laat be­schrij­ven met de wapen­spreuk van de paus: “Miserando atque eligendo”: erbarmend en uitverkiezend...