Arsacal
button
button
button
button


Encycliek ‘Laudato Si’: monument voor een menswaardige ecologie

Paus kiest opnieuw voor de armen: goed milieu als mensenrecht

Nieuws - gepubliceerd: donderdag, 18 juni 2015 - 818 woorden
Zorg voor het huis dat we samen bewonen, vraagt de paus
Zorg voor het huis dat we samen bewonen, vraagt de paus

De nieuwe en­cy­cliek van paus Fran­cis­cus "Laudato si", geda­teerd op Pink­ste­ren van dit jaar en op don­der­dag 18 juni ge­pu­bli­ceerd, is een geïnspireerd hand­boek voor een mens­waar­dige eco­lo­gie en een nood­kreet om de armen in deze wereld ein­de­lijk recht te doen. Een prach­tige bijdrage aan de sociale leer van de Kerk. Ik denk dat deze en­cy­cliek een mijl­paal is.

Unieke tekst

Nooit eer­der is het thema van de zorg voor de heel­heid van de schep­ping en voor een verant­woord en mens­waar­dig beheer van het milieu zo omvattend en beargu­men­teerd uit­ge­werkt als in deze En­cy­cliek.

Patriarch Bar­tho­lo­meus en Fran­cis­cus

Twee personen wor­den aan het begin van de En­cy­cliek met ere genoemd: de heilige Fran­cis­cus, zoals we mochten ver­wach­ten, en oecu­me­nisch patriarch Bar­tho­lo­meus, gees­te­lijk hoofd van alle oosterse orthodoxe chris­te­nen, die zich in het verle­den veel met het milieu­vraagstk heeft bezig gehou­den.

Ont­ken­ning en tegen­wer­king

Het gaat niet goed met de schep­ping, zoveel is wel dui­de­lijk. We leven in een wereld vol ver­vuiling, afval en een wegwerp­cul­tuur. Mooie land­schappen raken bedekt met afval (vgl. n. 21). Het do­cu­ment is een aanklacht tegen obs­tructionisme (tegen­wer­king), ont­ken­ning van het probleem, nonchalante onver­schil­lig­heid en berus­ting en blind ver­trouwen in de tech­nische moge­lijk­he­den.

"Denk aan de armen"

Paus Fran­cis­cus ziet de hele milieu­pro­ble­ma­tiek zeer sterk in het licht van de tegen­stel­lingen tussen arm en rijk, waarbij de armen het onderspit moeten delven wanneer de rijken het milieu uit­bui­ten. Bitter te noemen is de constate­ring dat de rijkeren van deze aarde vooral bezorgd lijken om het maskeren van het negatieve verloop van de ont­wik­ke­lingen (n. 26). Zo wijst de paus in het licht van de opwar­ming van de aarde en de klimaat­ver­an­de­ring op de tra­gische stij­ging van het aantal mi­gran­ten dat probeert te vluchten voor groeiende armoede die wordt veroor­zaakt door de ver­slech­te­ring van het milieu. Deze mi­gran­ten hebben geen enkele wette­lijke status of erken­ning. (n. 25).

Water is mensen­recht

Paus Fran­cis­cus wijst op het belang van water. Toegang tot veilig drink­wa­ter noemt hij zelfs een fun­da­men­teel en uni­ver­seel mensen­recht (n. 30). Aan armen die geen toegang hebben tot drink­wa­ter wordt in feite een recht op een mens­waar­dig leven ontzegd.

Global inequality

Op de ver­schil­lende asspecten van de achter­uit­gang van het milieu gaat de paus uit­voerig in: het verlies van biodiver­si­teit (nn. 32 vv.), waarbij hij onder meer oproept tot nadere bestu­dering van de ecosysteme; of het verval in levenskwali­teit en de ondergang van de maat­schap­pij, dat tot uiting komt in de ongepro­por­tio­neerde groei van wereldste­den. De zo­ge­naamde 'veilige' gebie­den voor de rijken kennen een prach­tig bijge­hou­den natuur, maar daar is niets van te merken waar het ‘afval van de samen­le­ving’ woont. In het alge­meen wijst de paus vaak op de onge­lijk­heid tussen arm en rijk, een ‘global inequality’ waarbij de rijken zich paternalis­tisch opstellen: “In plaats van de problemen van de armen op te lossen en na te denken hoe de wereld anders zou kunnen wor­den, kunnen som­mi­gen alleen aan beper­king van het geboorte­cij­fer denken”(n. 50). Zonder een bevol­kingsprobleem te willen ontkennen, ziet de en­cy­cliek dit als een poging om het hui­dige model van ver­de­ling van de con­sump­tie te recht­vaar­digen. Een derde deel van het voedsel wordt weggegooid (50)! Er zijn veel zwakke ant­woor­den en vele uit­een­lo­pende meningen, die eigen­lijk evenzovele pogingen zijn om het probleem niet aan te pakken.

‘Technocra­tisch para­digma’

Een ander punt van belang vindt de paus het ‘technocra­tisch para­digma’ waar­van meestal wordt uit­ge­gaan. Dat houdt instru­mentalise­ring in van hulp­bronnen, dingen, al het geschapene en mensen. Het komt onder meer tot uiting wanneer er geen speciale waarde in de mens wordt gezien (118). Daartegen­over stelt de paus dat er geen eco­lo­gie kan zijn zon­der een adequate antropo­lo­gie, geen zorg voor het milieu zon­der visie op de waar­dig­heid van de mens (n. 118). In hoofd­stuk vier roept de paus dan ook op tot een ‘in­te­grale eco­lo­gie’: de kwali­teit van het leven moet be­ant­woor­den aan de waar­dig­heid van de men­se­lijke persoon. We staan toe dat som­mi­gen zich gedragen alsof zij meer mens zijn dan anderen en meer rechten hebben (n. 90).

Evan­ge­lie van de schep­ping

Een bijbelse en theo­lo­gische fun­dering van de zorg voor de schep­ping en de mens wordt niet vergeten. Vooral het tweede hoofd­stuk gaat hierover.

Over tot actie!

In het vijfde hoofd­stuk doet de En­cy­cliek sug­ges­ties voor een bena­dering van het vraag­stuk en voor gerichte actie. We kunnen hier niet alle concrete sug­ges­ties bespreken, maar dui­de­lijk is bijvoorbeel de roep om “we­reld­wijde bepa­lin­gen” (global norms, n. 173). De sug­ges­ties gaan over het bevor­de­ren van de we­reld­wijde dialoog, het streven naar afspraken die we­reld­wijd gel­den en het zoeken naar nationale en lokale policies, maar ook de ver­an­de­ring van de per­soon­lijke lifestyle. Ook voor de geloofs­ge­meen­schappen ziet de paus een be­lang­rijke taak weg­ge­legd in bewustwor­ding en motivatie vanuit spiri­tua­li­teit.

Ik kan alleen maar hopen dat vele verant­woor­de­lijken in deze en­cy­cliek een vertrek­punt en een leidraad vin­den en dat deze tekst vele mensen van goede wil mag in­spi­re­ren.

Terug