Zoeken

De eerste negen dagen van augustus is dit jaar de priestervakantie, waarvan het centrale punt de Mont Sainte Odile in de Elzas is. Een verslagje van enkele eerste mooie ervaringen.

De Olympische Spelen zijn begonnen. De Olympische gedachte bevat veel mooie waarden en kan de broederschap onder de mensen bevorderen. In een wereld die wordt verscheurd door zo veel bloedige oorlogen, biedt de Olympische Spelen een forum waarop mensen elkaar kunnen ontmoeten, los van alle politieke problemen en schendingen van mensenrechten. Juist daarom was het betreurenswaardig dat in de openingsceremonie scenes waren opgenomen die het christendom belachelijk maakten en voor onze overtuiging blasfemisch (godslasterlijk) waren. In dit kader is deze uiting des te meer te betreuren. Ik laat de verklaring van de Franse bisschoppen hierover volgen.

Donderdagmiddag 16 mei verzamelden de medewerkers van het bisdom (de Diocesane Curie) zich aan de Amsterdamse steiger van een vluchtelingenboot. Het was het begin van een gedenkwaardig dagje uit.

In de Begijnhofkapel kerkt de Franstalige gemeenschap. Die bestaat uit parochianen afkomstig uit verschillende Afrikaanse landen, uit Frankrijk en andere Franstalige gebieden. Onder hen ook veel expats die maar voor een paar jaar in onze hoofdstad verblijven. Zo zijn er in Amsterdam veel anderstalige gemeenschappen. Hoe kunnen we de band met de bisdomgemeenschap versterken?

Vrijdag 16 februari vond in de residentie van de Italiaanse ambassadeur, dr. Giorgio Novello, de uitreiking plaats van de onderscheiding ridder in de Orde van de ‘Stella d'Italia’ plaats aan Maria Cristina Giongo.

Zondag 17 december viert paus Franciscus zijn 87e verjaardag. Van harte feliciteren we hem met deze dag en wensen hem Gods zegen toe met de kracht en het onderscheidingsvermogen, die gaven zijn van de heilige Geest.

Zondag 19 november was ik voor de toediening van het heilig vormsel in de Sint Agneskerk waar de heilige Jozefparochie is gevestigd voor gelovigen die de Tridentijnse ritus zijn toegedaan. In een plechtige en verzorgde ritus ontving een groep jongeren dit sacrament. Velen van hen zijn de afgelopen tijd katholiek geworden.

On saturday the 4^th of november the charismatic catholic Phillipino community of El Shaddai celebrated its anniversary, with a joyous celebration in the Vredeskerk, where they have their H. Mass on sundays. We reflected on the gospel of this liturgical day, where Jesus a little parable about taking the lowest place.

We zitten midden in heftige oorlogssituaties. Het geweld in de strijd tussen Israël en Palestina en in Oekraïne doet ons huiveren. De paus heeft tot extra gebed om vrede opgeroepen en afgelopen vrijdag in de Sint Pieter een speciale gebedsdienst gehouden na een dag van vasten en gebed. Het uitgangspunt moet zijn dat ieder mens recht heeft op een menswaardig leven, dat oorlog altijd een nederlaag is en in oorlogssituaties het oorlogsrecht moet worden gerespecteerd. Ook in de kathedraal stonden stil bij deze thema's. Juist deze zondag klonk het evangelie over het grootste gebod: de liefde...

Zondag 8 oktober was ik even buiten de grenzen van ons bisdom, in ons dochter-bisdom Rotterdam: daar werd in Warmond het jaarfeest gevierd van de Italiaanse gemeenschappen van Den Haag, Warmond en Amsterdam, met het vormsel en twee jongeren die pas gedoopt ook hun eerste heilige communie deden.

Aartsbisschop Paul Gallagher had zaterdagavond 1 juli een ontmoeting met enkele vertegenwoordigers van bisdom en van stichtingen binnen het bisdom Haarlem-Amsterdam. Daarbij werd de naam van een nieuwe tulp-soort onthuld. Zondag was de Aartsbisschop in de Haarlemse kathedraal voor de Eucharistieviering en ontmoeting met gasten en kerkgangers. Een kort verslag

Dinsdag 25 april was weer een bijzondere dag voor het kathedrale koor met een concert in het Pantheon en nog meer...

De continentale fase van het synodaal proces is afgesloten. In oktober zal in Rome de eerste Synode over synodaliteit plaats vinden. Wat wordt er eigenlijk onder Synodaliteit verstaan, wat zijn er de kenmerken van? In februari heb ik over dit thema een lezing gehouden aan de Sant Pacià universiteit in Barcelona. Hieronder vindt U die lezing in een Nederlandse vertaling.

"Vrede was er overal...", zingen we in het kerstlied, maar we worden intussen geconfronteerd met een werkelijkheid die daar niet aan beantwoord, nu ook op berijdbare afstand, aan de rand van Europa. Wie kunnen de wereld veranderen? En wat moet je daarvoor doen? Hoeveel macht is daarvoor nodig?

De vierde dag eindigde met een ontmoeting in het College van Santa Maria dell'Anima in de kerk waarvan paus Adrianus VI begraven ligt. Antoine Bodar woont in dit college. Het bezoek besloot een dag met bezoeken aan het Dicasterie voor de Geloofsleer, de Signatura Apostolica en het Dicasterie voor Cultuur en Opvoeding. Andere bisschoppen bezochten nog andere Dicasteries. Maar we kijken ook nog even terug op de middag van de dag ervoor: het bezoek aan het Dicasterie voor communicatie.

Zondag 23 oktober was ik in de St. Agneskerk in Amsterdam voor het toedienen van het heilig Vormsel aan 25 kandidaten van de parochie van de H. Jozef, een personele parochie voor de buitengewone vorm van de Romeinse ritus, toevertrouwd aan de Petrusbroederschap.

Maandagochtend 21 februari werd het decreet bekend gemaakt dat paus Franciscus heeft gegeven voor de Petrusbroederschap, die in ons bisdom een huis en de kerk van de H. Agnes in Amsterdam heeft. Het decreet staat voor deze gemeenschap ook in de toekomst uitdrukkelijk het gebruik van de liturgische boeken toe die in 1962 van kracht waren.

De zaligsprekingen, wie heeft er niet van gehoord? Toch roepen die wel vragen op. Want waarom worden de armen en de lijdenden zalig genoemd? Die mensen moeten toch juist geholpen worden om hun armoede en lijden achter zich te kunnen laten? We stonden hierbij stil in de homilie van deze zondag.

Zaterdag 11 september was ik in Amsterdam - na een vormselviering voor Sanne in de kapel van de Tiltenberg - in de Onze Lieve Vrouwekerk aan de Keizersgracht, waar het Legioen van Maria zijn honderdste verjaardag vierde.

Op zondag 29 augustus was ik in de St. Agneskerk, waar de parochie is gevestigd voor gelovigen die de oude vorm van de Romeinse ritus zijn toegedaan. Priesters van de St. Petrusbroederschap leiden de parochie en pater Martin Kromann Knudsen is er de pastoor. Er waren dit jaar twee vormplechtigheden: vorige week was mgr. Jan van Burgsteden sss er geweest.

Mgr. dr. Paul Hamans doceert Kerkgeschiedenis in het seminarie van Rolduc en het Willibrordseminarie van ons bisdom. Hij heeft al vele kerkhistorische werken en artikelen gepubliceerd. Aan die lijst is nu toegevoegd het levensverhaal van Edith Stein en haar lotgenoten. Die levensbeschrijving is voortgekomen uit een bijzondere opdracht die Hamans eerder kreeg.

Op het hoogfeest van de onbevlekte ontvangenis van Maria heb ik in het museum Ons' Lieve Heer op Solder als afsluiting van de presentatie "Lieve Maria", rond het Maria-beeld uit rond 1700 van het musem, onderstaande lezing gehouden over de onbevlekte ontvangenis van Maria.

Met de beginwoorden Fratelli tutti- allen broeders (en zusters) - kiest paus Franciscus weer voor het gedachtegoed van Sint Franciscus van Assisi als uitgangspunt van een encycliek. In Laudato Si’ uit 2015 sprak de paus zich duidelijk uit over de aarde als gemeenschappelijk huis, over het milieu en klimaat(verandering) en over de verdeling van goederen en grondstoffen. In deze nieuwe encycliek is broederschap en sociale vriendschap tussen mensen het centrale thema.

On sunday the 3^rd of May we had an English live-stream Mass from our cathedral church, prepared by El Shaddai community (Amsterdam chapter). One of the seminarians, Juan Ignacio, told us how the Lord accompanied him and called him to the priesthood.

Vele mensen laten me weten hoe indrukwekkend ze de gebedsviering met de paus hebben gevonden op het lege Sint Pietersplein, bij de icoon van Maria, Salus Populi Romani, bij het Kruis uit de San Marcello al Corso dat gebruikt is tijdens de pestepidemie in de zestiende eeuw, bij het heilig Sacrament, met de indrukwekkende stilte en de sacramentele zegen Urbi et Orbi tot besluit. Hieronder vindt U de tekst van de prachtige overweging van de paus.

Op vrijdag 27 maart zal paus Franciscus bidden bij het heilig Sacrament en het Pestkruis dat tijdens de pestepidemie in de zestiende eeuw door Rome is gedragen. Daarna zal hij de zegen Urbi et Orbi geven. Dit wordt uitgezonden door de KRO op NPO 2. Het programma begin om 17.55 uur. Daarvoor om 17.00 uur is er een geestelijke voorbereiding met aanbidding en boeteviering vanuit de kathedraal, te volgen op de live-stream (zie website bisdom Haarlem-Amsterdam)

Van maandagmiddag 17 februari tot woensdagochtend 19 februari was ik kort in Rome niet alleen vanwege de benoeming van Antoine Bodar tot ere-kanunnik maar ook voor andere besprekingen. Maandagavond was er even gelegenheid om een relatief nieuw initiatief binnen de katholieke kerk te bezoeken: Palavra Viva.

Voor de dagmis van Kerstmis was ik in de grote bedevaartkapel in Heiloo. Na de nachtmis daar in een volle kapel met rector Jeroen de Wit, werd de dagmis gevierd met een Mozartmis van het koor.

A me legitur liber de commoratione vicarii apostolici Petri Codde in Urbe conscriptus (1700-1703) in quo lingua vernacula publici iuris facta sunt commentaria diurna eiusdem vicarii ac comitatus eius clericorum.

Vrijdag 9 augustus was ik in Kevelaer om het 125 jarig bestaan van de Haagse bedevaarten mee te vieren. Mgr. Van den Hende, bisschop van Rotterdam, was erbij en hield onder meer een toespraak om de jubilerende organisatie te feliciteren en om de feest-Mis te vieren. Ik heb de onderstaande overweging gehouden bij het plechtig Lof.

Donderdag 9 mei heeft paus Franciscus - na de speciale vergadering van de voorzitters van de bisschoppenconferenties in februari over dit thema - nieuwe, aanvullende maatregelen gepubliceerd over de melding en behandeling van klachten van seksueel misbruik.

Zondag 24 februari was ik voor de Mis in de kathedraal. De eerste lezing (1 Sam. 26) en het evangelie (Lc. 6, 27-38) gingen over barmhartigheid, niet oordelen en vergevingsgezindheid. Tegen de achtergrond van de misbruiktop in Rome klonken die woorden misschien wel wat te gemakkelijk... Een homilie en een reflectie. Dit artikel is aangevuld op dinsdag 26 februari

De dagmis van Kerstmis heb ik in de H. Engelmunduskerk in Driehuis gevierd. De kerk was mooi versierd en de beide Nachtmissen - een kinderviering en een 'gewone' nachtmis - waren druk bezocht. Nu was het wat minder druk; we stonden in het volle licht van de eerte kerstdag stil bij het Woord dat mens geworden is en het licht dat in de duisternis schijnt.

Op de vierde zondag van de Advent was ik in de Agneskerk voor de Sint Jozefparochie voor gelovigen die verbonden zijn met de buitengewone vorm van de Latijnse Liturgie. De drie priesters die daar momenteel zijn, waaronder pastoor Martin Kromann Knudsen, hebben in deze periode hun 12,5 jarig priesterfeest gevierd. Ook maakte ik kennis met de doopkandidaten.

Woensdag 30 mei heb ik een lezing gehouden voor de medewerkers van het Officialaat (kerkelijke rechtbank) van de bisdommen Utrecht, Rotterdam, Breda, Groningen-Leeuwarden en ’s-Hertogenbosch over de hervorming van het huwelijksproces die paus Franciscus in 2015 is begonnen. De tekst ervan vindt U hier.

n verband met de zitting van de Apostolische Signatura was ik even in Rome. Het was maar kort maar het is altijd weer mooi om daar mensen te ontmoeten en ervaringen te horen vanuit de hele wereld. Wat is het toch goed en mooi dat we tot een wereldkerk mogen behoren!

Zaterdag 28 oktober vierde de Burundese gemeenschap in Lelystad een Burundese dag met de herdenking van twee prominente slachtoffers voor de onafhankelijkheid en de democratie in de lange geschiedenis van geweld in dat land. Tegelijk vierde de stichting Izere die de dag organiseerde, het twintigjarig bestaan en werden projecten gepresenteerd die in samenwerking met de stichting worden opgezet in Burundi om vrede, verzoening en opbouw te bevorderen.

Zondag 17 september mocht ik aan acht kandidaten het heilig vormsel toedienen in de buitengewone vorm van de Romeinse Ritus in de Sint Agneskerk in Amsterdam, voor de parochie die is toevertrouwd aan de St. Petrusbroederschap. We vierden tegelijk tien jaar Summorum Pontificum en vijf jaar personele parochie. Algemeen overste p. John Berg fssp celebreerde de heilige Mis.

De priesters uit Bergamo kwamen op 25 april samen in de Sint Nicolaasbasiliek om de heilige Mis te vieren met de Apostolisch Nuntius en mij en daarna te worden geïnformeerd over de Protestantse Kerk in Nederland. Dat laatste werd verzorgd door Willemien Boot, theologe en medewerker van de PKN in Amsterdam.

Op 21 maart waren de bisschoppelijk gedelegeerden voor het onderwijs in Zwolle bijeen voor hun vergadering en zij schoven aansluitend aan bij de ontmoetings- en inspiratiedag van de Vereniging Katholieke Leraren Opleidingen (VKLO), bij welke gelegenheid ik onderstaande lezing heb gehouden.

On Sunday the 26th of february a new church was dedicated with sollemn rite in the South East of Amsterdam. All Saints’ quasi parish is a vibrant African Roman Catholic community and showed itself to be so at this beautiful occasion.

Het zal voor bijna iedereen wel duidelijk zijn dat het noodzakelijk is geworden parochies op te heffen of samen te voegen en bepaalde kerkgebouwen niet langer voor de eredienst te bestemmen. Dit is nodig geworden door de vergrijzing, het sterk terug gelopen aantal gelovigen dat aan de eredienst deelneemt en in samenhang daarmee de verminderde beschikbaarheid van financiële middelen. Toch is het van belang deze situatie niet slechts defensief te benaderen, als een “ krimpscenario” dat de Kerk steeds verder in een hoek drijft.

De Dagmis van kerstmis heb ik in de kathedraal gevierd. Het was een feestelijke viering waarin de senioren van het kathedrale koor de Missa in honorem Sancti Nicolaii zongen van J. Haydn.

Paus Franciscus heeft het Motu Proprio Concordia inter Codices (31 mei 2016) gepubliceerd, dat op 15 december 2016 van kracht wordt. Daarin staan een paar belangrijke veranderingen voor wat betreft de bediening van de sacramenten bij oosterse christenen. Vooral voor diakens heeft dit gevolgen. De belangrijkste veranderingen zijn:

On saturday the 5^th of November I visited the parishchurch of ‘O.L. Vrouw Koningin van de Vrede’ in Amsterdam where El Shaddai was celebrating its 21^th anniversary. This catholic charismatic community counts its members mostly among the Philippine people and is spread over the whole world, present in many countries.

Op het hoogfeest van het Heilig Hart vieren en gedenken we Jezus’ barmhartige liefde voor ons. Op woensdag 1 juni heb ik in ’s Hertogenbosch de volgende lezing gehouden voor het Apostolaat van Eerherstel.

Paus Franciscus heeft in antwoord op een vraag over de mogelijkheid van vrouwelijke diakens gesproken. Het gebeurde tijdens een ontmoe­ting met hogere oversten en de vraag en het antwoord waren spontaan en informeel. De paus ging er uitgebreid op in ook omdat die vraag hem ooit nogal geïnteres­seerd had. Heeft de paus werkelijk een opening gegeven naar het vrouwelijk diakonaat?

Een priester of seminarist kan niet volstaan met het aan­vaarden van het celibaat als iets wat er nu een­maal bij hoort. Het is een levens­keuze die nauw samen­hangt met de betekenis van het priester­schap. De Kerk heeft de celibaats­ver­plich­ting van de priesters door de eeuwen heen bewaard.

Wanneer is iets een geloofswaarheid, wanneer is een kerkelijke uitspraak 'onfeilbaar'? Toen in 1998 de Apostolische Brief "Ad tuendam fidem" verscheen, meenden velen dat het terrein van onfeilbare uitspraken werd uitgebreid. Zo bestaan er nogal eens misverstanden over onfeilbaarheid en de geloofswaarheden.

Eerder dan in sommige andere landen waar het onderhoud van de kerken met publiek geld wordt gefinancierd, komen kerken in Nederland voor de noodzaak te staan hun gebouwen te onttrekken aan de eredienst en ze te vervreemden. Het zal in de meeste gevallen voor de eigenaar niet mogelijk zijn het gebouw af te breken, omdat de burgerlijke overheid de vergunning daartoe niet verleent. Dit stelt parochies en gemeenten nogal eens voor bijzondere moeilijkheden: het is niet gemakkelijk een goede herbestemming voor kerkgebouwen te vinden.

“peccato manifesto” è una situazione di peccato pubblico che rende nel foro esterno il peccatore“indegno”; è un peccato “materialiter”grave, inteso oggettivamente ed allora intrinsece male. Il peccato è manifesto solo quando consta con certezza.

I canoni 1116 del CIC e 832 del CCEO stabiliscono che coloro che intendono celebrare il vero matrimonio ma non possono avere o raggiungere senza grave incomodo un assistente (CCEO: un sacerdote) competente a norma del diritto, possono contrarre validamente e lecitamente matrimonio alla presenza dei soli testimoni “1. in pericolo di morte; 2. fuori dal pericolo di morte, purché si preveda prudentemente che tale stato di cose durerà per un mese”(c. 1116 §1 CIC ‘83; c. 832 §1 CCEO).

Zaterdagochtend sprak de voormalig voorzitter van de Europese commissie, Romano Prodi, op de conferentie van Sant’ Egidio duidelijke woorden.

Op eerste kerstdag heb ik de heilige Eucharistie gevierd in het heiligdom van Onze Lieve Vrouw ter Nood in Heiloo. Daar is onlangs ook een heilige deur geopend in het kader van het jaar van barmhartigheid en dagelijks is daar biechtgelegenheid.

Op donderdag 30 april vertrokken de bussen met bedevaartgangers uit het bisdom Haarlem-Amsterdam in alle vroegte naar Rome. Ik moest om 6.30 uur bij station Amsterdam Amstel zijn! Een belangrijke eerste grote stop was Speyer waar we de heilige Mis vierden in de Kaiserdom. In deze kerk heeft ook de heilige Bernardus van Clairvaux nog gepreekt.

In het kader van het jaar van het gewijde leven organiseerden de blauwe zusters (de zusters van het mensgeworden Woord) op zaterdag 11 april in Heiloo een dag voor een groep vrouwelijke religieuzen over de roeping van de religieuzen. Er waren zusters van verschillende communiteiten uit ons bisdom.

Tweede kerstdag is de dag van de eerste martelaar (protomartyr), de diaken Stefanus die zijn leven voor Christus gaf terwijl hij Hem beleed. Tijdens de heilige Mis in de Onze Lieve Vrouw Hemelvaart in Heemstede, heb ik de volgende homilie gehouden.

In een volle Sint Joseph kerk in Zaandam heb ik de Zondag van de Goddelijke Barm­hartig­heid mogen vieren met de Filip­pijnse gemeen­schap en heel wat Neder­landers. De viering begon rond 13.00 uur met uit­stel­ling en biecht­gelegen­heid, waarvan zeer velen gebruikt maakten. Natuurlijk werd bijzonder de nieuwe heilige paus Johannes Paulus II herdacht.

In de Santa Maria Maggiore worden onder het hoofdaltaar relieken bewaard van de kribbe van Bethlehem. Het is dé Mariakerk van Rome, gebouwd na het concilie van Efese waar plechtig was afgekondigd dat Maria de moeder van God is en een kerk waar het kerstmysterie dus centraal staat. Hier vierden de Nederlandse bisschoppen hun laatste gemeenschappelijke Mis van het Ad Limina bezoek. Alle reden dus om een paar traditionele kerstliederen te zingen...

In de Vredeskerk in Amsterdam (O.L. Vrouw, Koningin van de vrede) vierde de Nederlands-Filippijnse gemeenschap El Shaddai haar meerderjarigheid met een dag van ontmoeting en gebed onder het motto: “Vandaag is dit huis heil ten deel gevallen” (Lc. 19,9).

Het Divine Mercy Apostolate Holland heeft op 5 oktober, feestdag van de heilige Maria Faustina Kowalska, een speciaal feest gevierd ter ere van de 75e sterfdag van de heilige. Deze feestelijke gebedsdag vond plaats in de Onze Lieve Vrouwekerk in Amsterdam met deelname van zo'n tweehonderd gelovigen. Zuster Faustina is de “apostel of secretaris van Gods barmharmhartigheid”.

Zaterdagavond 7 september vond op het Sint Pietersplein een gebedswake plaats om te bidden om vrede voor Syrië, het midden oosten en heel de wereld. Zo'n 100.000 mensen namen aan de vier uur durende wake deel, waaronder de medewerkers van de Haarlemse diocesane curie en ikzelf. Paus Franciscus riep op tot vergeving, dialoog en verzoening als enige weg naar vrede.

Op woensdag 18 april bezochten we de gemeenschap van Sint Egidius (Sant'Egidio) in Antwerpen. Pastoraal werker Colm Dekker van de gemeenschap van Sant'Egidio in Amsterdam en de beide medewekers van de caritas van het bisdom Haarlem-Amsterdam, drs. Ernst Meyknecht en mw. Anita Witte. Sant'Egidio doet veel op sociaal-caritatief gebied, op een zeer inspirerende wijze, vanuit het geleefde evangelie.

Op de eerste kerstdag in de fraaie St. Urbanuskerk in Nes aan de Amstel heb ik in de hoogmis met het gemengde koor, orgel en trompet (ja, Nes is een kleine gemeenschap, maar heel wat mans!) de volgende homilie gehouden bij het evangelie van de dagmis, de proloog van het Johannesevangelie.

Een uitgetreden priester vertelt bij Pauw en Witteman over zijn gluten-allergie waarover hij een roman heeft geschreven, die hij daar presenteerde. Naar aanleiding van de uitzending komen er vragen, met name werd de indruk gewekt dat de zogenaamde 'gluten-vrije hosties" verboden zijn. Hoe zit dat?

2 maart was ik te gast bij de gemeenschap van Sant'Egidio die op vrijdags om 20.00 uur bijeen komt voor een avondgebed in de Krijtberg in Amsterdam, waarna voedsel wordt uitgedeeld aan dakloze mensen op straat. Zaterdags gaan leden naar bejaarde mensen toe in een verzorginstehuis om dat stukje vriendschap en aandacht te bieden, dat veel mensen moeten missen.

Op de eerste kerstdag horen we niet meer van de herders en de wijzen, de engelen en de stal, maar het gaat over strijd tussen licht en duisternis, over de strijd die we allemaal moeten voeren. Misschien zult U denken: moet dat vandaag? Past dat wel bij het kerstfeest?

Een priester of seminarist kan niet volstaan met het aanvaarden van het celibaat als iets wat er nu eenmaal bij hoort. Het is een levenskeuze de nauw samenhangt met de betekenis van het priesterschap. De Kerk heeft de celibaatsverplichting van de priesters door de eeuwen heen bewaard.

Hieronder vindt U de tekst van de benoemingsoorkonde van paus Franciscus, betreffende de benoeming tot bisschop-coadjutor van Haarlem-Amsterdam. Daarna volgt de weergave van de tekst van de benoemingsoorkonde van paus Benedictus XVI, die de benoeming tot titulair bisschop van Arsacal en hulpbisschop van het bisdom Haarlem-Amsterdam betreft. Naast de Latijnse tekst volgt de Nederlandse vertaling.

Het tweede Vaticaans concilie heeft bijzondere aandacht aan het huwelijk besteed, waarbij vooral de dimensie van de persoonlijke relatie van de gehuwden meer in het licht is gesteld. Dit heeft ook voor de kerkelijke rechtspraak gevolgen gehad. Psychische onbekwaamheid en het welzijn van de echtgenoten (“bonum coniugum”) zijn sleutelbegrippen geworden. Hoe heeft de jurisprudentie van de Romeinse Rota zich op deze terreinen ontwikkeld?

Het is algemeen bekend dat de dienaar Gods paus Johannes Paulus II een grote liefde en verering voor de maagd Maria had. Dat blijkt uit de wapenspreuk “Totus tuus” (“Geheel de uwe”) die hij gekozen had en waarvan de woorden het begin vormen van een akte van totale toewijding aan de moeder van God . Dat blijkt ook uit de geschiedenis van zijn priesterroeping waarover deze paus terugblikkend bij gelegenheid van zijn gouden priesterjubileum, schreef.